Akropolis - Hoge stad of burcht, meestal het kleine plateau, waarop de vroegste nederzetting van de stad teruggevonden kan worden. Zo’n plateau werd daartoe uitgekozen omdat een heuvel gemakkelijker verdedigd kon worden en het ook mogelijk maakte het omliggende gebied te beschermen, zoals ook voor de middeleeuwse burchten en kastelen verondersteld mag worden. De bekendste akropoleis uit de oudheid zijn die van Athene, Korinthos, Tarentum, Mykene en Tiryns. Wanneer van dé Akropolis gesproken wordt, denkt men natuurlijk aan Athene.
De vroegste nederzetting aldaar dateert uit het 2e millennium. De oudste opgegraven resten dateren uit de koningstijd. De Akropolis bleef de religieuze kern van de zich uitbreidende stad, ook toen de bevolking beneden haar woonplaats bouwde. Zo had de schutsgodin Athena op de Akropolis haar voornaamste tempel, die 100 voet lang was en gebouwd in de 6e eeuw v.C., het Hekatompedon. De tiran Peisistratos verhoogde de pracht van de Akropolis met een paar administratieve gebouwen en wijgeschenken voor de schutsgodin van de stad. In 480 v.C., even vóór de slag van Salamis, vernielden de Perzen op last van Xerxes de Akropolis volledig. De Atheners, die zich op het eiland Salamis hadden teruggetrokken, zagen de prachtige gebouwen in vlammen opgaan. Na de overwinning en hun terugkeer begonnen zij aan de wederopbouw. Onder Kimon werd de nog bestaande muur opgetrokken, die oprijst vanuit de flanken van de heuvel; de ruïnes en marmerblokken werden gebruikt om de ruimte te dempen en aldus vergrootte men de oppervlakte van het plateau. Sindsdien was de Akropolis uitsluitend een religieus centrum. De nieuwbouw van de tempels kwam tot stand onder impuls van Perikles. Diens vriend, de grote architect en beeldhouwer Phidias, begon in 447 v.C. met de bouw van het Parthenon, de tempel van de schutsgodin Athena Parthenos; in 432 was hij voltooid. De architecten hiervan waren Iktinos en Kallikrates.
Phidias en zijn leerlingen zorgden voor het beeldhouwwerk op de gevelvelden en de Ionische fries rondom het ommuurde peristylium, en voor het grote beeld van Athena, uit goud en ivoor.
Ondertussen waren de Propylaeën klaargekomen (437-433 v.C.), de grote monumentale poort en hallencomplex die toegang tot de Akropolis verleenden. De bouw ervan stond ook onder toezicht van Phidias. Dan volgden nog de Nikè-tempel en het Erechteion, begonnen en afgewerkt tijdens de Peloponnesische Oorlog. Andere gebouwen en beelden uit de klassieke periode verhoogden nog de betekenis van de Akropolis op religieus gebied, o.a. het beeld van Athena Promachos en de tempel van Zeus Polios.
Nawerking: Die Ruinen van Athen, Singspiel door Ludwig van Beethoven (1770-1827).
