Zeelui hebben op hun reizen heel vaak land gezien terwijl ze zich. . . . midden op de oceaan bevonden. Als ze hun koers verlegden en op het geheimzinnige land toevoeren . . . verdween het als sneeuw voor de zon. (Jok woestijnreizigers zien midden in de gloeiend hete zandzee vaak meren, oases of zeestranden, die bij nadering spoorloos blijken te verdwijnen.
En zelfs in de poolstreken hebben ontdekkingsreizigers wel eens bergen zien opdoemen op plaatsen, waar bij nader onderzoek slechts eindeloze sneeuwvlakten waren.Lange tijd heeft niemand geprobeerd een verklaring te vinden voor deze vreemde verschijnselen. Men stelde zich tevreden met de uitleg, dat de waarnemers van zulke vreemde zaken ziek waren of uitgeput en ‘gekke dingen’ begonnen te zien.
In 1798 echter loste Napoleons vriend Gaspard Mongo het raadselachtige natuurverschijnsel op. Mongo was een geleerde, die met de legers van de latere Franse keizer naar Egypte was getrokken. De Franse soldaten rapporteerden herhaaldelijk water gezien te hebben in een woestenij, waar zich uitsluitend zand bevond. Mongo besloot uit te zoeken welke poets de natuur zijn landgenoten bakte. De uitleg, die hij aan het verschijnsel gaf, wordt nog steeds als de juiste beschouwd. Luchtspiegelingen zijn namelijk géén verbeelding.
Het zijn weerspiegelingen van iets, dat werkelijk bestaat, maar dat zich vaak bevindt op grote afstand van de plaats, waar de luchtspiegeling wordt waargenomen. De ‘spiegels’ waarin deze werkelijk bestaande dingen weerkaatst worden, zijn luchtlagen, die aanzienlijk heter of kouder zijn dan de lagen erboven of eronder. Heel vaak staat het spiegelbeeld op zijn kop; weerspiegelingen van de lucht zien eruit als uitgestrekte watervlakten. Reizigers, die in de woestijn een blauw meer menen te zien, nemen in werkelijkheid een spiegelbeeld van de lucht waar. Lagen van hete of koude lucht liggen soms op zodanige wijze gerangschikt, dat ze gaan werken als een lens; als een vergrootglas. De weerspiegelde voorwerpen worden dan vergroot en vertonen zich aan de verbijsterde reiziger als spookbeelden of spooklandschappen. Af en toe lijkt zo’n spiegelbeeld op een bizar, abstract schilderij; een verschijnsel, dat veroorzaakt wordt door onregelmatig gerangschikte luchtlagen.
Een luchtspiegeling kan wel eens een complete stad weerspiegelen. Vierhonderd jaar geleden meldden de inwoners van de Zuiditaliaanse stad Reggio di Calabria dat ze aan de overzijde van de Straat van Messina een vreemde stad gezien hadden op het eiland Sicilië. De geheimzinnige stad kreeg zelfs een naam; ze werd Fata Morgana genoemd naar Morgan le Fay, de zuster van de legendarische Engelse koning Arthur. Over deze stad zijn vreemde verhalen verteld, evenals over de mensen die er zouden wonen. Wat vooral op de verbeelding werkte was, dat de stad niet altijd zichtbaar was, maar van tijd tot tijd weer verdween. Om dan weer zichtbaar te worden; soms zelfs als het beeld van verscheidene steden op elkaar! Wat de verbijsterde bewoners van Reggio di Calabria in werkelijkheid zagen, was het spiegelbeeld van huizen, die elders op Sicilië lagen. De naam fata morgana is echter bewaard gebleven; het is een ander woord voor een luchtspiegeling.