Ned. gemeente in de prov. Noord-Holland.
Ontstond in de 16e eeuw als een nederzetting van vissers uit Huisduinen. de eigenlijke marinehaven ontstond, toen 1781 op last van stadhouder Willem v de geul Nieuwediep oorlogshaven werd. Was 1799 enige tijd bezet door troepen van een Anglo-Russisch expeditiekorps. Vervolgens liet Napoleon de plaats tot een zeer sterke vesting (het Gibraltar van het noorden) uitbouwen; 1825—76 bloeide Den Helder door het Groot-Noordhollands Kanaal als voorhaven van Amsterdam. De voltooiing van het Noordzeekanaal deed deze bloei te niet, maar Den Helder bleef de Ned. oorlogshaven. de stad breidde zich tussen de beide wereldoorlogen sterk uit, mede door de overplaatsing van de Rijkswerf te Hellevoetsluis naar Den Helder.LITT. M.G.de Boer. Stukken betreffende het verzet van Amsterdam tegen de emancipatie van Den Helder in 1851 (Ec. Hist. Jb., 1924); A.van Kampen. Variaties op het thema Nieuwediep (1945); A.Korff, Beknopte gesch. van Huisduinen en Den Helder (1958); G.H.van Heusden. Den Helder (1975).
