Ned. geslacht dat een aantal belangrijke staatsdienaren voortbracht.
!Aerssen, Cornelis van, Ned. politicus, *mei 1545 Antwerpen, ✝ 22.3.1627 ’s-Gravenhage. Werd 1580 pensionaris van Brussel, 1584—1623 griffier van de Staten-Generaal; had een belangrijk aandeel in de préliminairen van het → Twaalfjarig Bestand cn stond hierbij aan de zijde van Oldenbarnevelt. Keerde zich echter later tegen hem en steunde zijn zoon François bij diens aantijgingen tegen Oldenbarnevelt.
2Aerssen, Cornelis van. heer van Sommelsdijk, Ned. krijgsman. *1600 Parijs, ✝ 9.11.1662 ’s-Gravenhage; zoon van ’François. Werd als de rijkste Hollander van zijn tijd beschouwd; was als heer van Sommelsdijk. Plaat. Bommel en Spijk, opgenomen in de ridderschap van Holland. Van 1647-52 gouverneur van Nijmegen en in 1650 commandant van Willem II’s ruiterij bij diens aanslag op Amsterdam. Kreeg in 1651 amnestie door de belofte zich uit het staatkundig leven terug te trekken.
3Aerssen, Cornelis van. heer van Sommelsdijk. Plaat, Bommel en Spijk, markies van Châtillon. baron van Besnière en Basois. Ned. politicus. *20.8.1637 Nijmegen, ✝ (verm.) 19.7.1688 Paramaribo; zoon van :Comelis. Was page aan het hof van Willem III en aanvankelijk bevriend met Willem m. met wie hij echter later gebrouilleerd raakte. In 1683 kocht hij van de →West Indische Compagnie (wic) éénderde van de kolonie Suriname, en werd door de twee overige eigenaren (de WIC en de stad Amsterdam) tot gouverneur gekozen. De drie eigenaren vormden de → Geoctroyeerde Sociëteit van Suriname. Suriname. in 1667 op de Engelsen veroverd, verkeerde bij zijn komst in een verwaarloosde en chaotische staat. Onder zijn bestuur werd orde op zaken gesteld cn de basis gelegd voor de latere bloei als plantagekolonie. De bevolking nam sterk toe door het aantrekken van hugenoten (vooral na de opzegging van het Edict van Nantes 1685) en Ned. landbouwers en labadisten. terwijl door zijn grote tolerantie ook veel joden en katholieken naar Suriname kwamen. Hij werd vermoord door muitende huursoldaten.
Litt. F.Oudschans Dentz. Cornelis van Aerssen van Sommelsdijk (1938).
1Aerssen, François van of d’, sedert 1612 heer van →Sommelsdijk, Ned. diplomaat. *1572 Brussel, ✝ 27.9.1641 ‘s Gravenhage: zoon van 1Cornelis. In 1594 in dienst van Du Plessis-Mornay, kwam via hem aan het Franse hof, waar hij in 1598 agent en later gezant was, door Hendrik IV in de adelstand verheven. Hij was vertrouwensman van Oldenbarnevelt. maar koos in de Bestandskwestie de zijde van Maurits, wiens raadsman hij werd. Na de dood van Hendrik tv mengde hij zich in de intriges tegen Maria de Medici en kreeg hij op verlangen van de Franse regering in 1614 ontslag. Na de terechtstelling van Oldenbarnevelt kreeg Aerssen, die door aankoop van de heerlijkheid Sommelsdijk lid der Hollandse ridderschap was geworden van 1619-23 grote invloed op de buitenlandse politiek van de Republiek. Hij werd in 1620 gezant te Venetië, bracht in 1625 het verbond met Karel I tot stand en had een groot aandeel in het verdrag van 1635 met Frankrijk. Hij bevorderde het huwelijk tussen Willem II en Maria, de dochter van Karel I. Uitgave: Lettres inédites de François d’Aerssen à Jacques Vulcke, trésorier de Zélande 1599—1603 (door A.Noaillac, 1908).
LITT. R.Fruin. Verspr. Geschr. ix (1904); A.Th.van Deursen. Het oordeel van François van Aerssen over de moord op Hendrik iv van Frankrijk (in: TvG 1963);
S.Barendrccht, François van Aerssen (1965).
2Aerssen, François van. heer van Sommelsdijk en Châtillon, Ned. admiraal, "24.6.1660 Parijs, ✝ 19.7.1740; zoon van -'Cornelis. Ging 1689 als luitenant-ter-zee naar Suriname om zijn vaders zaken te regelen en verdedigde 1690 Suriname tegen de Franse vloot. Later streed hij mee in de Spaanse Successieoorlog en had van 1721—26 als vice-admiraal het commando over expedities tegen de Barbarijse zeerovers.
