het oude Ticinum, in de middeleeuwen Papia, stad met 25,000 inw. in Italië, aan den Tieino, 8 uren gaans bezuidw. Milaan, waarmede het in gemeenschap staat o. a. door het aan den Ticino aansluitende kanaal, genaamd Naviglio di Pavia, heeft eene beroemde (1360 gestichte) universiteit, is de geboorteplaats o. a. van Lanfranc, Cardano, enz. en hoofdplaats der provincie P., die ruim 410,000 bewoners telt.
De stad P. is een der oudste steden van Italië, was aanvankelijk eene stad der Insubren, stond op eenen hoogen trap van bloei onderdeRomeinen,en meer nog onderde Longobarden, die er hunne hoofdstad van maakten. Hunald, gewezen hertog van Aquitanië, de wijk genomen hebbende bij de I.ongobarden, verdedigde P. heldhaftig tegen Karel den Groote (772 en 773); doch hij werd vermoord door de bevolking, die tot dien moord hare toevlucht nam, om de stad aan den vijand te kunnen overgeven : dit was het einde van het Longobardische rijk. Later werd P. eene republiek, gelijk al de groote lombardische steden : in vijandschap met Milaan, was P. meestentijds gibellijnsch. Na den val der Hohenstaufen had P. eigene heeren uit het geslacht dor Languschi. In 1331 was P. een der steden, die Jan van llohemen tot souverein kozen ; doch reeds 1332 gaf de stad zich aan de familie der Beccaria, die weldra leenroerig werden van de Visconti van Milaan. In 1395, toen keizer Wenceslas van Milaan een hertogdom maakte, verhief hij P. tot een graafschap, ten behoeve van den oudsten zoon van den regeerenden hertog van Milaan. Na den dood van Filips Maria (1447) was, om zich van het hertogdom Milaan meester te maken, een der eerste daden van Sforza, zich te laten uitroepen als graaf van P. In 1525 verloor Frans I den slag van P., werd daarbij gevangen genomen; doch 1527 heroverde Lautrec die stad, en liet die plunderen; niettegenstaande dit bleef Karel Vmeester van de stad P. en van het geheele graafschap. In 1745 werd P. ingenomen door de Spanjaarden, die het echter reeds spoedig teruggaven aan Oostenrijk. De Franschen bemachtigden P. in 1796; onder het keizerrijk maakte P. deel uit van het koninkrijk Italië, en behoorde tot het departement der Olona; 1814 kwam P. wederaan Oostenrijk,dat er meester van bleef tot 1860; zie ITALIË.
