of Hoogeschool (niet te verwarren mot Akademie, zie «lat art.), is «le naam van die inrichtingen voor honger onderwijs, waar (zieli regels lager) alle takken van wetenschap onderwezen worden tot eene zich boven het alledaagsche verheffende hoogte, en waar aan hen, die van dat onderwijs in voldoende mate nut getrokken hebben, verleend worden zekere titels (academische graden: Candidaat, Doctor, Meester), waardoor zij de bevoegdheid hebben om in het maatschappelijk leven op te treden in menige werkkring, die gesloten is voor alle niel-gegradueerden, d. i. voor allen, die niet aan eene U. hunne studiën volbracht hebben. De naam U. is aan die inrichtingen voor hooger onderwijs gegeven, omdat ze de universaliteit (d. i. alle takken) der wetenschap omvallen, of althans omvatten kunnen; want niet aan alle universiteilen worden alle takken van wetenschap onderwezen.
Iedere tak van wetenschap heet faculteit, en doorgaans vindt men aan eene U. vijf faculteiten verbonden, ui. theologie, wijsbegeerte, letterkunde, rechtsgeleerdheid, geneeskunde.Reeds de oude Grieken en Romeinen hadden inrichtingen voor honger onderwijs (de scholen te Athene en Alexandrië, het atheneum te Rome), en in de middeleeuwen had men dc kloosterscholen: doch het onderwijs was daar binnen zeer enge grenzen beperkt, en had slechts één bepaald doel. De eerste «Diversiteiten van het meer omvattende onderwijs waren die van Parijs en die van Bologna, beiden gesticht in de 12e eeuw: aan de U. te Parijs werd philosophie, rhetorica en theologie door uitstekende leeraars onderwezen; aan de U. te Bologna leeraarden beroemde mannen het romeinsche recht. Te Parijs vormden de leeraars, te Bologna de leerlingen (studenten) eene corporatie. Weldra ontstonden cr in verscheidene andere steden van Europa universiteilen, die, wrat hunne inrichting betrof, eene navolging waren van een der beide zooevengenoemde: over het geheel genomen nam men de U. van Parijs tot voorbeeld voor Engeland en Buitschland, terwijl die van Bologna als voorbeeld gold voor Italië, Spanje en Frankrijk. In den beginne ontstonden die universiteilen als van zelf, en waren hare privilegiën het natuurlijke uitvloeisel harer wording; d«»ch later werden de uonersiteiten op plechtige wijze geslicht, en gedurende bijna drie eeuw.*ii werd voor ban' pnvileuicn de hekracniiging ia.i d<*;i Pau-i vermocht. De eer-te d i.tschc U. dn; haar iMve^tiüiugsdijdo.na niet van IJPII paus, maar v;n den keizer mil'ing, was de U. te Wittenberg (1502;, eu door de KtM>kh"nn’1inimi kwam bet \erei^chte «Ier pauselijke bekrachtiging natuurlijk geheel en al Ie ven allen.
Wij laten hier van de stichting «lor v»nrraam«le universileiten eene lijO 'oLen. enk»d den naam en (naar volgorde) het stichtings-art. vermeldende:
In de Verenigde Provinciën der Nederlanden.
Leuven 1426
Leiden 1575
Franeker 1585
Groningen 1614
Utrecht 1636
Luik en Gent 1816
Brussel 1834
In Frankrijk.
Toulouse 1229
Montpellier 1289
Orleans 1505
Grenoble (in 1454 verplaatst naar Valence) 1339
Angers 1364
Orange 1385
Dole (in 1676 verplaatst naar Besançon) 1422
Poitiers 1431
Caen 1436
Valence 1454
Nantes 1460
Bourges 1465
Bordeaux 1472
Reims 1548
Douai 1572
Besancon 1676
Pau 1722
Nancy 1769
In Groot-Britanniê en Ierland.
Oxford 1206 of 1249
Cambridge 1229 of 1257
St.-Andrews 1411
Glasgow 1450
Aberdeen 1506
Edinburg 1582
Dublin 1591
Londen 1828
In Italië.
Napels 1224
Padua „ 1228
Rome 1245
Pisa 1343
Florence 1350
Pavia 1360
Siena 1380
Palermo 1394
Turijn 1405
Parma 1482
In Spanje, Portugal en Griekenland.
Valencia 1200
Salamanca 1259
Coimbra 12/0
Lissabon 1200
Valladolid 1316
Toledo 1499
Sevilla 1504
Athene 1836
In het Noorden van Europa.
Krakau 1561
Kopenhagen 1176
Upsal 1476
Dur,,at 1632
Moskou 1803
Wima 18J3
St.-Petersburg 1819.
In Duitschland en Zwitserland.
Praag 1518
Wernen 1565
Geneve 1368
Keulen 1385
Heidelberg 1386
Leipzig 1409
Bazel 1439
Maintz 1477
Tubingen 1477
Wittenberg (in 1816 verplaatst naar Halte) 1502
Marburg 1527
Koningsbergen 1514
Jena 1558
Helmstädt 1575
Halle 1694 (Wittenberg er bij 1816)
Gottingen 1733
Erlangen 1743
Stuttgart 1775
Berlijn 1810
Bonn (gevormd van die van Munster) 1818
Munchen (gevormd v.) die van Landshut) 1826
Zurich 1832
Bern 1834
