tegenwoordige spelling Leiden, lat. Lugdunum Batavorum, of Lugotinum, stad in het koninkrijk der Nederlanden, prov.
Zuid-Holland, aan den Rijn en vier andere rivieren in Rijnland, 3 uren gaans benoordoosten ’s-Gravenhage, en 5 uren gaans bezuiden Haarlem; 58,000 inw.; beroemde 1575 geslichte universiteit; is de geboorteplaats van de hollandsche graven Willem II en Kloris V; van het hoold der Wederdoopers, bekend onder den naam van Jon van Leiden; van de schilders Lucas van Leiden, Frans van Mieris, Gerard Dow; van den letterkundige Isaac Vossius, den lat. dichter Heinsius, den wds- en natuurkundige Van Musschenbroeck, den geneeskundige Van Swieten en eene schier ontelbare menigte beroemde personen meer. Scaliger, Saumaise, ’s-Gravesande, Boerhaave, Riihnkeuius, Hemsterhuys, Van der Palm, Van Hengel, en vele anderen hebben te L. het professoraat bekleed. In 1083 was L. nog slechts een dorp; eerst in de 13e eeuw begon het eene plaats van meer gewicht te worden; ruimschoots deelde het in de onlusten der Hoekschen en Kabeljauwschen ; het Kaasen Broodvolk werd 1491 na een hevig gevecht, dat omstreeks drie uren duurde, door die van L. op de vlucht gedreven ; een aanslag door de Wederdoopers op L. beraamd 1535 werd in tijds ontdekt, en de schuldigen gevat en gestraft; doch wereldvermaard werd L. door het beleg, dat de Spanjaarden in Oct. 1573 voor de stad kwamen opslaan, en dat bijna een jaar duurde, daar de stad eerst in den nacht tusschen 2 en 3 Oct. 1574 ontzet kon worden. Ruim 6000 menschen waren er omgekomen van de bevolking, die een geruimen tijd hongersnood verduurd had. Het jaar 1672 was voor L. een jaar van onlusten om verandering van regeering; van de Franschen bleef L. in dat jaar gelukkig verschoond. In 1748 hadden te L. grove ongeregeldheden plaats om de afschaffing der pachterijên te verkrijgen; in 1784 begonnen ook te L. de partijschappen voor en tegen Oranje te woelen, en 1795 was L. een der eerste steden van Holland, waar (zondag 18 Januari) deomwentelingspartij zegevierde. Doch eene verschrikkelijke ramp trof L. door het springen van een kruidschip 12 Jan. 1807, waardoor een groot aantal huizen en menscbenlevens vernietigd werd; de plaats op hel Rapenburg, die door deze ramp verwoest werd, draagt nog thans den naam van Ruine; bij die gelegenheid schonk koning Lodewijk, die oogenblikkelijk naar L. was gekomen, honderd duizend gulden uit zijne bijzondere kas tot aanvankelijke leniging der ramp. Toen de fransche overheersching ten einde was deed de prins van Oranje 21 Dec. 1813 zijnen feeslelijken intocht in L.; in 1824 werd Ie L. het 250jarig gedenkfeest van L.’s Ontzei in 1574 plechtig gevierd, en luisterrijk was in 1863 de viering te !.. van 't vijftigjarig bestaan van Nederland’s herboren onafhankelijkheid. Te L. werd 1746 door professor Musschenbroek de zoogenaamde Leydsche Flesch uitgevonden. Door ziekten is L. herhaalde malen deerlijk geteisterd, o. a. 1509 zware sterfte; 1529 zweetziekte; in 1624 stierven er in ettelijke maanden tijds circa 10,000 menschen ; nog erger in 1635 toen er van Juli tot December 14,582 ten grave gesleept werden; 1647, 1655, 1664, 1669 en 1778 waren allen jaren van buitengewone ziekte en sterfte voor L., dat ook vreeselijk bezocht werd door de cholera in 1832 en 1866.
