mexicaansch generaal, geb. omstreeks 1780 uit indiaansche ouders in den staat Guerrero. Deze oude Indiaan, dien men in Mexico den ,,Panther uil het zuiden” plagt te noemen, heeft zijn leven doorgebragt ver van Mexico verwijderd, en heeft zich in de zuidelijke landstreken eene soort van lecnheerschappelijke souvereiniteit weten te verschaffen over de bijna wilde volkstammen.
Sluw en ondernemend, nagenoeg geheel vreemd aan de gebruiken der beschaving, altijd omringd door zijne ,,Indianos pintos”, heeft hij nooit anders gedragen dan eene katoenen uniform en een strooijen hoed. Toen Santa-Anna den titel aannam van levenslang President en opentlijk naar de verheffing tot keizer streefde, gaf A. het sein tot den opstand (1854) en vaardigde het staatkundig programma uit, bekend onder den naam van plan van Ayutla. Andere hoofden volgden zijn voorbeeld; en Santa-Anna, van alle kanten bedreigd, zag zich genoodzaakt de vlugt te nemen (Augustus 1855). De voornaamste hoofden der omwenteling erkenden, bij eene voorloopige regeling (16 Sept 1855), het oppergezag van A., die Comonfort koos tot eersten luitenant. In eene vereenigde vergadering te Cuernavaca (4 October 1855) werd aan A. het presidentschap over de republiek opgedragen; hij benoemde dadelijk een ministerie, rigtte eene nationale garde op, en riep eene wetgevende vergadering bijeen tegen 14 Februarij 1856. Hij aarzelde Cuernavaca te verlaten; want de voorspelling was hem gedaan, dat hij te Mexico zou sterven. Zijne aarzeling duurde echter niet lang, en 15 November 1855 deed hij zijnen intogt in de hoofdstad. Hij waagde het de hand te slaan aan de al te groote privilegie ,, der armee en der geestelijkheid ; bij een decreet van 24 November schafte hij het militaire fuero en het kerkelijke fuero af. Dit was trouwens de eenige handeling van aanbelang, door hem verrigt. Reeds 7 December 1855 verklaarde hij Mexico te willen verlaten. Hij verzamelde eene goede hoeveelheid wapenen en krijgsbehoeften, vroeg 200,000 piasters, en stond (10 Dec.) zijne plaats af aan Comonfort den president-plaatsvervanger. Alsnu begaf A. zich naar Acapulco. waar hij sedert geheel en al heeft gehandeld als ware hij een onafhankelijk souverein.
