fransch adellijk geslacht. In de 13e eeuw bracht Vierned’Anduze de heerlijkheid Joyeuse ten huwelijk mede aan Randon, heer van Châteauneuf.
Reeds in 1423 in eene baronie herschapen, werd Joyeuse in 1450 ten behoeve van Tanneguy de J. verheven tot een vicomté, en kwam als zoodanig aan(Guillaume, vicomte de), geb. 1520, gest. 1592, die sedert 1582 maarschalk van Frankrijk was.
(Anne de), zoon van Guillaume, geb. 1561, was de gunsteling van Hendrik III, die hem tot hertog van J. verhief, en 1582 tot admiraal van Frankrijk benoemde, na hem het jaar te voren (1581) de zuster der koningin ten huwelijk gegeven en de bruiloftskosten (rnim een half miliioen guldens nederl.) betaald te hebben. In 1586 werd J. naar Guyenne gezonden om de Hugenoten te beoorlogen; doch na eenige onbeduidende voordeelen behaald te hebben, verloor hij 20 Oct. 1587 tegen den koning van Navarre (later Hendrik IV) den slag bij Coutras, waarin hij sneuvelde.
(François, hertog van), broeder van den vorige, geb. 24 Juni 1562, gest. als kardinaal 27 Aug. 1615, voerde de gewichtigste onderhandelingen tusschen het hof van Frankrijk en dat van Rome.
(Henri, hertog van), broeder van de beide vorigen, geb. 1567, gest. 1608 als laatste van zijnen stam, vocht mede in den slag van Coutras, werd toencapucijner monnik (1587), legde 1592 de monnikspij af, en stelde zich aan het hoofd der Ligueurs in Languedoc, was een der laatste, die zich aan Hendrik IV onderwierpen, en ontving van dezen den maarschalksstaf, doch zeide 1600 opnieuw vaarwel aan de wereld, en keerde naar zijn klooster terug. Voltaire zingt nopens hem in de »Henriade": Vicieux, pénitent, courtisan, solitaire Il prit, quitta, reprit la cuirasse et la haire. Deze weerhaan stierf 1608 in Italie, te Rivoli, terwijl hij barrevoets eene bedevaart deed.
(Jean Armand, uit een zijtak van het geslacht), geb. 1631, was markies van Joyeuse-Grandpré, diende onder Lodewijk XIV in Vlaanderen, Holland en Duitschland, werd 1693 verheven tot maarschalk, kommandeerde den linkervleugel in den slag bij Neerwinden (29 Juli 1693), waar hij gekwetst werd, en stierf kinderloos 1710.
