achtste maand
Gaius Octavius werd op 23 september 63 v.Chr. geboren. Hij was het lievelingetje van zijn oudoom Julius Caesar - de man die zijn naam zou verbinden aan de maand juli (z.a.). Toen Caesar in 44 v.Chr. werd vermoord, bleek hij de achttienjarige Octavius zelfs als zijn zoon te hebben geadopteerd.
Octavianus (zoals hij zichzelf noemde) deed een greep naar de macht en zette daarmee een strijd in gang die het Romeinse rijk jarenlang zou verscheuren. In 31 v.Chr. viel de beslissing: Octavianus versloeg zijn belangrijkste rivalen en maakte een einde aan de bloedige burgeroorlogen, waarmee hij in feite de eerste Romeinse keizer werd.
Toen de senaat Octavianus een eretitel wilde geven, had hij de keuze tussen 'Romulus' en 'Augustus'. Romulus was volgens de overlevering de stichter en eerste koning van Rome, Augustus betekende zoveel als 'gezegend, heilig, eerbiedwaardig' en werd tot dan toe alleen gebruikt om zaken mee aan te duiden. Octavianus ontving zijn eretitel op 16 januari 27 v.Chr. en noemde zich voortaan Caesar Augustus.
Augustus was buitengewoon geliefd. Hij had een grote persoonlijke uitstraling. Op zijn tijdgenoten maakten vooral zijn heldere ogen veel indruk. Men vond hem knap, hoewel uit een beschrijving van Suetonius blijkt dat zijn kleine, slecht onderhouden tanden ver uit elkaar stonden en zijn wenkbrauwen in elkaar overliepen.
De keizer voerde grote politieke, strategische en economische hervormingen door en begunstigde samen met zijn vriend Maecenas Romeinse dichters en schrijvers. In oude Nederlandse teksten is 'Augustus' dan ook te vinden in de betekenis 'kunstbeschermer', maar mecenas (z.a.) is hiervoor natuurlijk veel gebruikelijker.
In 8 v.Chr. gaf Augustus toestemming de maand waarin hij tot consul was benoemd en waarin hij zijn belangrijkste overwinningen had behaald, naar hem augustus te noemen. Voorheen heette die maand sextilis ('de zesde'), aangezien het Romeinse jaar ooit met maart begon.
De nieuwe maandnaam kwam ook in het Germaans terecht. Daar werd hij eerst verbasterd tot oogst - dus ook het woord oogsten, voor het inzamelen van gewassen, gaat op keizer Augustus terug - maar dit raakte nog voor het einde van de 16de eeuw als maandnaam in onbruik. De vroegste Nederlandse bron voor augustus als maandnaam dateert van 1378. Overigens bleef men nog tot in de 18de eeuw Augusti of Augustij schrijven in plaats van augustus.
Keizer Augustus stierf op 19 augustus 14 n.Chr. Zijn stiefzoon en opvolger Tiberius aarzelde aanvankelijk om de eretitel over te nemen, maar accepteerde hem toch. Na Tiberius zouden vrijwel alle Romeinse keizers 'Augustus' bij hun naam voegen.
