Zelfmoord; het zelf beëindigen van zijn leven. De term impliceert weliswaar dat het om een daad gaat die doordacht en terdege voorbereid werd, maar het woord klinkt minder hard dan zelfmoord, dat eerder een veroordeling inhoudt. Een synoniem is vrijwillige* dood. In het Engels: ‘voluntary death’. Het taboe rond zelfmoord blijft nog altijd groot.
Tot 1961 was zelfmoord nog een misdaad in Engeland. Als zelfmoordenaar kun je nog steeds niet in gewijde aarde worden begraven. De christelijke normen en waarden hebben steeds een grote invloed gehad op de omgang van de westerse wereld met zelfdoders. Augustinus schreef al: ‘Qui se ipse occidit, homicida est’: wie zichzelf doodt, is een moordenaar. Suïcide is echter niet altijd een taboe geweest, zeker niet in de oudheid. In de studie ‘Zelfdoding in de antieke wereld’, geschreven door Anton van Hooff, lezen we bijvoorbeeld hoe de Sardiniërs hun bejaarden onder luid gelach van een rots duwden. Of hoe men in Marseille toestemming aan de overheid kon vragen om zelfmoord te plegen. Als het verzoek werd ingewilligd, kreeg men toegang tot de gifvoorraad die op het stadhuis werd bewaard. Het christendom is door de eeuwen heen bepalend geweest voor het heersende zelfmoordtaboe. In de bijbel staat immers: gij zult niet doden. En de invloed van Augustinus op de katholieken en protestanten kan niet onderschat worden.
De zelfgekozen dood is een verleidelijk iets, niet alleen als verlossing van onze kwalen, als uitkomst voor onze verveling, als een streep onder onze zorgen, maar ook als een gril, als een huis-, tuin- en keukenhandeling, als een bal die je teruggooit in de tuin van je buurman, als een schouwburg die je verlaat omdat het repertoire je niet bevalt, of het gezelschap.
Gerrit Komrij: Dit helse moeras. 1983
Je zult mij nooit horen spreken over een ‘zelfgekozen dood’. Ik vind het nog altijd ‘zelfmoord’. Elisabeth Lockhorn: Geletterde vrouwen. 1996
Rubinstein begon direct na de dood van Carmiggelt (30 november 1987) met het opschrijven van haar herinneringen aan ‘de meest getrouwde schrijver van Nederland’, en voltooide het manuscript enkele dagen voordat ze al jaren lijdend aan de slopende spierziekte multiple sclerose een zelfgekozen dood zocht.
De Groene Amsterdammer, 23-02-2000
