Mensensmokkelaar, iemand die (voornamelijk economische) vluchtelingen een rijk westers land binnensmokkelt. Het gaat om een tamelijk recent fenomeen. Tot ongeveer begin jaren negentig gingen de meeste vluchtelingen nog zelfstandig op pad. Met de verscherping van de grenscontroles op luchthavens en aan de buitengrenzen van ‘Fort Europa’ wordt het echter steeds moeilijker. De asielzoekers moeten vaak enorme bedragen betalen voor de door ‘reisagenten’ verleende diensten.
In België gebruikt men de Franse term passeur*. PvdA-fractieleider Melkert doorbrak in 1999 het taboe rond mensensmokkel. Hij sprak openlijk van ‘mensensmokkelaars’ en nam daardoor afstand van de lang volgehouden fictie dat alle asielzoekers op eigen gelegenheid zijn gevlucht voor politieke vervolging. Sinds eind jaren negentig worden Chinese mensensmokkelaars in de pers vaak aangeduid met de benaming ‘slangenkop’. Die term verwijst naar een smokkelaarsbende die in China actief is, de She Tou. De bende heeft haar naam te danken aan het feit dat ‘de kop’ of de organisatie die smokkelt, ervoor zorgt dat Chinese immigranten zich ‘als een kronkelende slang’ naar het buitenland verplaatsen (Sanders, 2001).
In toenemende mate moeten vluchtelingen een beroep doen op ‘reisagenten’ die de routes kennen, de reisdocumenten verschaffen en voor het vervoer zorgen per vrachtwagen, vliegtuig of schip.
HP/De Tijd, 26-03-99
De ama-regeling is, vergeleken met wat een volwassen asielzoeker tegenwoordig in Nederland te wachten staat, reuze aantrekkelijk. Het wekt dan ook weinig verbazing dat de regeling vatbaar is voor fraude al dan niet na influistering door ‘reisagenten’ die de zwakke schakels kennen in het Nederlandse asielbeleid.
Vrij Nederland, 17-07-99
Het ‘uit winstbejag helpen van vreemdelingen bij illegale grensoverschrijding’ zoals de activiteiten van reisagenten officieel heten, geldt als een misdrijf, waarop maximaal vijf jaar cel staat.
Elsevier, 11-09-99
Li was zijn reis die zomer begonnen in China, in de Chinese kustprovincie Fujian, waarvandaan elk jaar zo’n 100 000 Chinezen proberen illegaal naar het rijke Westen te ontkomen. Elke jonge Chinees op zoek naar fortuin weet dat hij zijn reis moet beginnen in Fujian. Daar zitten de ‘reisagenten’, met hun smokkelnetwerken die tot de meest efficiënte ter wereld behoren. Ze regelen de reis voor geluks
zoekers als Li, maar houden zich ook bezig met vrouwenhandel en handel in drugs.
Trouw, 20-06-2000
