(1) fuck. Deze preutse formulering ontstond in de jaren zeventig in Amerika, waar het de oudere omschrijving (daterend uit 1934) ‘four-letter word’ (bij ons: drieletterwoord of schuttingwoord) verving. In de late jaren tachtig zorgde dit patroon voor een vlaag van gelijkaardige formuleringen, gaande van ernstig (c-word voor cunt, kut), en polemisch (l-word voor liberal, in Amerika een te mijden term) tot grappig. De Amerikaanse lexicograaf Jesse Sheidlower publiceerde in 1995 ‘The F-word’ met duizenden ongecensureerde citaten van wat door velen beschouwd wordt als het meest vulgaire woord uit de Engelse taal. Ooit werd in het puriteinse Amerika een woord zoals ‘fuck’ in druk angstvallig vermeden of op hypocriete wijze gecastreerd tot f**k (de eerste keer dat het onafgekort in ‘The New York Times’ verscheen was in 1998!), nu werd er zowaar een volledig woordenboek aan dit vulgarisme gewijd.
In de jaren tachtig werden ook in ons taalgebied constructies van letters met het achtervoegsel ‘woord’ populair. Voor journalisten is het een geliefde strategie geworden om indirect naar taboetermen te verwijzen door het gebruik van een ‘x-woord’ (waarbij x de eerste letter van dat woord is). Ook bij ons gaat het niet altijd om eufemismen. Vaak wordt het gewoon voor de grap gedaan (het p-woord voor poldermodel bijvoorbeeld). Zie ook a*-woord; c*-woord; d*-woord; g*-woord; h*-woord; k*-woord; o*-woord.
Ex-Beatle Paul McCartney gebruikt in zijn nieuwe song ‘Big Boys Bickering’ tot zeven keer toe het beruchte f-woord dat in de Britse kranten nog steeds als f..k verschijnt en op de BBC nog steeds verboden is voor negen uur ’s avonds.
Het Parool, 23-01-1993
In Amerika waar alles beter is hebben ze voor het taboewoord fuck, dat elke Amerikaan duizend tot zesduizend keer per dag uitspreekt de naam het f-woord verzonnen. Als het per ongeluk op de televisie dreigt te klinken, hoor je een kinderachtig fluittoontje. Er zijn televisiesprekers die zelf dat fluitgeluidje kunnen imiteren, en zo via een omweg toch het f-woord zeggen.
de Volkskrant, 08-09-1995
Elke cultuur heeft zo zijn eigen taboewoorden.
Op de Amerikaanse televisie mag je bij Oprah ongegeneerd je hart uitstorten, maar als je je daarbij het f-woord (u weet wel, fuck) laat ontvallen, laat de censor in plaats daarvan een drastische ‘biep’ horen. In Iran is de situatie net even anders. Niet dat daar voortdurend vierletterwoorden opduiken, maar het taboewoord bij uitstek is de naam van het grote, vijandige continent: Amerika.
De Morgen, 28-08-1997
Du Preez maakte wel eens ruzie, had het ‘f-woord’ (fuck) gebruikt ten overstaan van zijn superieuren en wilde redactionele onafhankelijkheid.
NRC Handelsblad, 14-08-99
(2) nog zo’n gelegenheidseufemisme, deze keer voor fraude, een onderwerp dat uiteraard zeer gevoelig ligt.
Volgens ‘Brussel’ fraudeert Nederland met Europees gemeenschapsgeld dat bedoeld is voor werkgelegenheidsprojecten. Het ‘f-woord’ is gevallen, maar of op grote schaal wordt gefraudeerd is de vraag.
NRC Handelsblad van 01-06-1999
(3) federalisme. In deze betekenis reeds in 1991 opgetekend. Het woord ‘federaal’ moest toen van de Britten uit de verdragstekst voor de politieke unie geschrapt worden. In navolging van hun Britse collega’s hadden Nederlandse journalisten het al gauw over het f-woord. In 1992 werd federalisme een netelige kwestie in ZuidAfrika en stak het f-woord opnieuw de kop op.
De Britse regering zal volgende maand in Maastricht haar veto over het verdrag uitspreken, tenzij het op vier punten wordt gewijzigd: immigratie en recht; bevoegdheden voor het Europese Parlement om beslissingen van de Raad van Ministers tegen te houden; sociaal beleid; en het ‘f-woord’, de verwijzing naar een federaal doel waarnaar de Gemeenschap zou dienen te streven.
NRC Handelsblad, 11-11-1991
De Britse premier Major is tevreden over het Ne
derlandse voorstel om het woord ‘federaal’ uit de verdragstekst voor de politieke unie (EPU ) te schrappen. De topconferentie in Maastricht is vanmorgen even na 9.30 uur onze tijd hervat. In de nieuwe voorstellen die vanmorgen door premier Lubbers aan de twaalf EG-leiders zijn voorgelegd, staat dat het door de Britten verfoeide ‘f-woord’ kan worden vervangen.
Haarlems Dagblad,10-12-1991 (kop: ‘Britten blij met schrappen ‘f-woord’)
Het ‘f-woord’ federalisme is voor sommigen nog altijd een verschrikking.
De Morgen, 15-11-99
