Bij het houden en verplegen van dieren spelen behalve de voeding, de behuizing en dagelijkse verzorging ook economische factoren een rol, die soms min of meer in strijd zijn met het verkrijgen of behouden van een maximaal goede gezondheid. Het mesten van dieren is hiervan een voorbeeld.
Lange levensduur is soms een economisch voordeel (hoog-producerende melkkoeien), doch is voor slachtdieren van geen belang. Meer voorbeelden zouden te noemen zijn.
Deze feiten maken, dat de problemen der gezondheidsleer van dieren andere zijn dan bij de mens.De hygiëne van het dier gaat wel samen met de zorg voor deugdelijkheid van de af te leveren producten voor menselijke consumptie. Een der eerste voorwaarden voor goede gezondheid van dieren is een goede stal. Vooral voor melkvee, dat ongeveer de helft van het jaar in een dergelijke ruimte op een zelfde plaats woont, speelt de inrichting van deze verblijfplaats een grote rol. Hoewel de bouwtrant van boerderijen gebonden is aan de afstamming van de bevolking, ja zelfs een belangrijk diagnosticum daarvoor vormt, is langzamerhand het interieur van de koestal min of meer gestandaardiseerd wat betreft de ruimte in kubieke meters per koe, afvoer van faeces en urine enz. Een van de belangrijkste onderdelen vormt het ventilatiesysteem. De luchtverversing moet goed zijn en daarbij moet de temperatuur in de melkveestal op 12°-15° C gehandhaafd blijven.
Wanneer de warmte-transmissiecoëfficiënten van wanden, plafond en vloer bekend zijn, is het warmteverlies te berekenen. Een ventilatiesnelheid van 60 m3 aangevoerde verse lucht per koe en per uur houdt de stallucht beneden de uiterste toelaatbare grens van 0,3% koolzuur.
Gedurende de staltijd is de kans op verspreiding van infecties bijzonder groot. De ouderwetse gemeenschappelijke drinkgoot is daarom vervangen door automatische drinkbakjes. Toch blijft het gevaar voor infectie (door hoesten) met tuberkelbacillen. In het meest efficiënte systeem van bestrijding der rundertuberculose (systeem Bang) is afzondering van verdachte dieren voorschrift.
Middelen worden beraamd om de hiervoor nodige afscheiding (welke verplaatsbaar moet zijn) op een voor het bedrijf aanvaardbare wijze mogelijk te maken.
Belangrijk voor de volksgezondheid, de gezondheid der dieren en de economie van het bedrijf is de bestrijding van uierstreptomycosen. Kort na de partus en aan het einde van de lactatieperiode is vooral met deze ziekte te rekenen. Hoewel de streptococcussoorten het directe ziekteverwekkende agens vormen is bekend, dat individuele verschillen bestaan in resistentie (hiermede komen wij op het gebied van de veeteelt), terwijl ook niet uitgesloten geacht kan worden, dat tengevolge van fouten in de verpleging (koude vloeren, betrappen bij nauwe opstalling) een aseptische mastitis gevolgd wordt door een streptococceninfectie.
De fysiologie van de melksecretie, de kennis van de reacties en invloeden, die het melken mogelijk maken (actief proces onder hormonale invloeden), zijn nader bestudeerd toen het handmelken op enkele grote bedrijven in ons land werd vervangen door machinaal melken. Zowel machinaal als met de hand moet het melken in maximaal 8 à 10 minuten afgelopen zijn.
Bij de verpleging van andere diersoorten komen wij voor geheel andere vraagstukken. Behalve huidverpleging is bij het paard het hoefbeslag belangrijk. Dit is min of meer vergelijkbaar met het orthopedisch schoeisel van de mens. De theoretische opleiding van hoefsmeden is geheel in handen van de dierenartsen. Practisch alle hoefsmeden zijn in het bezit van een rijksdiploma.
De gebruikswaarde van een paard is mede afhankelijk van doelmatig hoefbeslag. Ontelbare kleinere of grotere afwijkingen in bouw en stand van de benen en de wijze van gaan moeten in acht worden genomen.
De hygiëne van bodem, water en lucht vat verder allerlei onderwerpen samen, welke tot het gebied van de gezondheidsleer gerekend worden.
G. M. VAN DER PLANK
