Encyclopedie van Friesland

Prof. Dr. J.H. Brouwer (1958)

Gepubliceerd op 22-01-2020

RANGORDE, Sociale

betekenis & definitie

De graadmeter voor het maatschappelijk 'aanzien’ was vroeger in Frl. het behoren tot bepaalde standen, doch is sinds ca. 1800 vervangen door een vaag burgerlijk respect, dat berust op waardering naar bezit, bedrijfsprestaties, ambt

e.d.

Classificatie naar persoon en afkomst speelt hier tussendoor: ‘hy mei nou dûmny wêze, mar hy is mar ien fan dy en dy..; en wrsch. helpt dit de traditionele term ‘stand’ handhaven voor de plaatsen in de R. De R. is niet overal duidelijk, deels door de toegenomen mobiliteit en deels doordat ze vanuit drie standpunten wordt beoordeeld (van boven, van gelijke hoogte en van beneden). Evenmin is de R. overal in Frl. uniform. Het volgende schema generaliseert dan ook: in de steden is het ongeveer:

1. gegoede burgerij,
2. oude en nieuwe middenstand,
3. geschoolde arbeiders,
4. ongeschoolde arbeiders (met een ondefinieerbare aanhang); in de dorpen op de Klei: 1. grote boeren,
2. ‘notabelen’,
3. overige boeren en oude middenstand,
4. arbeiders; in de dorpen in de Wouden (afgezien van de ‘moeilijke’ arbeidersdorpen):
1. adel,
2. ‘notabelen’,
3. grotere boeren en oude middenstand,
4. kleine boeren en arbeiders.

Voor het sluiten van een huwelijk geeft men zich nog wel eens rekenschap van de R.; op de Klei meer dan in de Wouden, zie Boer (in de literatuur), Meester, Predikant.