De historisch gegroeide verschillen in welvaartspeil hebben, bij de centrale vaststelling van (minimum-)lonen en salarissen door het rijk en in de collectieve arbeidsovereenkomsten, geleid tot de gemeente-C. In de welvarendste gemeenten -waren de lonen het hoogst.
Aangezien de armste streken op het platteland, de rijkste in en om de steden lagen, is de tegenstelling tussen stad en platteland nog toegenomen. Vooral in Frl. heerst verzet tegen de C.Het rijk kent drie loonklassen met 3 pct. salarisaftrek per klasse. In het bedrijfsleven varieert sedert 1945 het aantal klassen van drie tot vijf. Daarvóór waren er meer. De toonverschillen variëren, het maximum verschil is ca. 12 ct. Door de uitbreiding van verkeer en openbare nutsvoorzieningen, de verbeterde volkshuisvesting ten plattelande en de spreiding der industrie, is er een toenemende tendens tot spreiding der welvaart en nivellering der loonverschillen. De C. remt echter dit proces.
De Ver. van Ned. Gem., een staatscommissie en de Sociaal-Economische Raad hebben over de C. rapporten uitgebracht.
Bedenkelijk, maar reëel is de ‘bestedingsstimulering’ in de grote steden door reclame en vermaaksindustrie. De staatscommissie wenste daarvoor een loonverschil van 6 ct. per uur te handhaven. DeSociaalEconomische Raad wees dit af en zag een reëel verschil van 2,3 of 3,7 ct. (vooral huishuur), dat echter afneemt en in 1970 of daaromtrent verdwenen zal zijn. De C. dient daarmee parallel af te lopen. Niet ontkend kan worden, dat de C. soms in Frl. industrievestiging heeft bevorderd.
Zie: C.-rapport (Ned. gem.) (Den Haag 1948); Gemeente-C. (nader rapport) (id. 1951); Het vraagstuk der gemeente-C. (staatscomm.) (id. 1951); Advies inzake het vraagstuk van de gemeente-C. (publ. S.E.R. 1952); H. D. de Vries Reilingh, Moet het platteland gekortwiekt blijven? (Meppel 1952).
