Sabbat, om de zeven dagen gehouden rustdag; in het jodendom: de tijd van vrijdagavond tot zaterdagavond; in het christendom: zondag.
(Heksen)sabbat, feestelijke bijeenkomst van heksen onder leiding van de duivel.
Sabbatjaar, zevende jaar als rustjaar voor het land; (fig.) jaar verlof na een aantal jaren gewerkt te hebben.
Sabbatsverlof, periodieke verlofperiode.
Het Hebreeuwse woord sabbat betekent: rust. Omdat God in zes dagen de wereld schiep en op de zevende dag rustte, moet zijn volk eenzelfde rustdag in acht nemen. Vergelijk Exodus 20:11, ‘Want in zes dagen heeft de HEER de hemel en de aarde gemaakt, en de zee met alles wat er leeft, en op de zevende dag rustte hij. Daarom heeft de HEER de sabbat gezegend en heilig verklaard’ (NBV). Voor de joden is de rustdag de tijd van vrijdagavond tot zaterdagavond. Het woord sabbat wordt in sommige christelijke kringen gebruikt voor de zondag. Ook in een feestelijke bijeenkomst van heksen en duivels heeft het woord een plaats gekregen: heksensabbat.
De bijbel kent ook een sabbatjaar, elk zevende jaar waarin land braak moest blijven liggen; tegenwoordig duidt een sabbatjaar (onder invloed van het Engels) een jaar verlof aan dat een werknemer gedurende een aantal (ca. 6) jaren heeft ‘gespaard’, of een periode van (onbetaald) verlof in het algemeen. Zie ook Jaar en Zeven.
Bijbelcitaat: Rijmbijbel (1271), v. 400-404. de zeuende dach die heet die name / daer god up ruste saterdach / Ende in ebreus eist alse ict sach / heetent die iueden sabaet / dats ruste gods. (De zevende dag, waarop God rustte, heeft de naam ‘zaterdag’ en de joden noemen hem 'sabbat' in het Hebreeuws, zoals ik heb gelezen, dat betekent: rust van God)
Gebruiksvoorbeeld: [...] maar wij waren er zo van overtuigd dat het ieder ogenblik weer gebeuren kon dat wij iedere week opnieuw vol verwachting op het havenhoofd stonden wanneer de vloot thuisvoer voor de sabbat. (J. de Hartog, Herinneringen van een bramzijgertje, 1967, p. 16)
Gebruiksvoorbeeld: Onderwijl herinnert hij de lezer regelmatig aan de ritten op bokken en bezems die de heksen op weg naar hun Sabbat maakten. (NRC, feb. 1994)
Gebruiksvoorbeeld: Na een sabbat-jaar, dat lag tussen zijn afscheid van Milan en de aanstelling als bondscoach, pakte Arrigo Sacchi met het hem kenmerkende enthousiasme zijn nieuwe taak op. (NRC, juni 1994)
Gebruiksvoorbeeld: Dit jaar krijgen leraren nog prijscompensatie, maar volgend jaar komt er niets meer bij. Daarnaast komt er een onderzoek naar invoering van een zogenoemd Sabbatsverlof. Een leraar spaart daarbij een tijd lang vrije dagen op om er bijvoorbeeld een jaar tussenuit te kunnen. (Journaal, okt. 1993)
