De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Aardewerk

betekenis & definitie

keramisch produkt, gebakken op een temperatuur van ca. 800-1000 C, waarbij de grondstoffen niet versinteren; aldus ontstaat een poreuze, korrelige, ondoorschijnende scherf. De hardheid van aardewerk wordt bepaald door de temperatuur tijdens het bakken.

De vormgeving geschiedt uit de vrije hand of op de draaischijf, of d.m.v. de drukvormtechniek of het gietprocédé. Door het bakken ondergaat het materiaal een chemische verandering waardoor het niet meer in water oplost. Om aan elkaar bakken te voorkomen is het van belang dat de stukken in de oven elkaar nergens raken; men maakt daarom bij het stapelen in de oven gebruik van zgn. proestten, of plaatst de voorwerpen in afzonderlijke cassettes.Aardewerk, hetzij hard of zacht gebakken, blijft altijd poreus. Om een werkelijk ondoordringbare wand te verkrijgen wordt een laagje glazuur aangebracht. Deze behandeling gebeurt na het bakken, zodat het voorwerp dan ten tweede male moet worden verhit. Glazuur versmelt echter niet met de scherf en laat gemakkelijk los. Er zijn verschillende glazuren. Een der oudste is het transparante loodglazuur, dat niet altijd kleurloos is.

Tinglazuur is daarentegen opaak (ondoorschijnend) en wit van kleur, hetgeen het materiaal zeer geschikt maakt voor geschilderd decor. Het Europese, tingeglazuurde aardewerk met gekleurde scherf is bekend onder de naam majolica of faience. De beschildering kan worden uitgevoerd in moffelkleuren (niet bestand tegen grote hitte) of hoogvuurkleuren. Voor beschildering in seriewerk worden overdruktechnieken toegepast.

Voor het kleuren van aardewerk kan worden gewerkt met gekleurd glazuur, of men kan over het hele voorwerp een dun laagje klei (slip) van afwijkende kleur aanbrengen (engobe of sliptechniek). Zo'n tweede laag leent zich uitstekend tot het inkrassen van figuren, waarbij de kleur van de scherf weer boven komt (sgraffito-techniek), een techniek waarin o.a. de oude Grieken meesters waren. Men kan slip ook toepassen voor een lineaire decoratie, hetgeen vooral bij volksaardewerk veel gebeurde (ringdoortechniek). Aardewerk leent zich uitstekend voor reliëfdecoratie, maar het is ook mogelijk om aardewerk een metaalglans te geven (lustertechniek). Voor reliëfwerk in serie wordt gebruik gemaakt van stempels. Het harde aardewerk met witte scherf (zgn. Engels aardewerk) wordt gebakken op een hoge temperatuur.