Vluchtelingen zijn zij die vallen onder de definitie van het Vluchtelingenverdrag (zij hebben te vrezen voor vervolging), maar de benaming wordt ook gebruikt voor asielzoekers, ontheemden en degenen die vluchten om andere redenen dan vervolging (bijv. oorlog, natuurrampen).
Volgens opgave van de UNHCR waren er in 2004 zo'n 12 miljoen vluchtelingen in de wereld, in 2013 waren het er 10,4 miljoen. Daarnaast is er een groter aantal 'displaced persons' (ontheemden), d.w.z. vluchtelingen die binnen de grenzen van het eigen land zijn gebleven.
Het aantal vluchtelingen heeft in deze eeuw grote fluctuaties vertoond. Na de herverdeling van Duitsland in 1945 moesten zo'n 20 miljoen mensen een nieuwe woonplaats zoeken. De deling van India en Pakistan in 1947 leverde 18 miljoen vluchtelingen op. Azië telde in 2003 9,4 miljoen vluchtelingen, Europa 4,4 miljoen, Afrika 4,5 miljoen. Erkende vluchtelingen zijn zij die door de UNHCR of een regering als vluchteling in de zin van het Vluchtelingenverdrag zijn aangemerkt. In Nederland waren er in 2000 ongeveer 140.000 door de overheid toegelaten vluchtelingen.
'Ballingschap' is een benaming die wordt gebruikt voor vluchtelingschap (vooral in Latijns Amerika), voor verbanning en voor vrijwillige emigratie op politieke gronden.
Wereldwijd zijn vrouwen net de meerderheid onder de vluchtelingen, maar onder asielzoekers die het Westen bereiken zijn mannen oververtegenwoordigd. De positie van vrouwelijke vluchtelingen is vaak slechter, bijv. omdat hun asiel of verblijfsvergunning afhankelijk wordt gemaakt van de echtgenoot. Voor specifieke noden van vrouwelijke vluchtelingen, o.m. trauma's van seksueel geweld en verkrachting, en het taboe om daarover met asielambtenaren en hulpverleners te praten, is sinds de jaren tachtig meer aandacht. Nederlandse vluchtelingenorganisaties als VluchtelingenWerk en de Vereniging VON kennen speciale werkgroepen en programma's voor vrouwelijke vluchtelingen.
