(1947) (cliché) uiting van levenskracht. Eigenlijk één van de eindregels van Gerard Reve’s roman ‘De avonden’ (1947): een variant op ‘cogito ergo sum’ (ik denk, dus ik ben), de filosofische stelling van René Descartes.
• Voor de existentialist komt de zingeving aan het leven niet in kwestie. Maar eigenaardig genoeg, in de laatste bladzijden van Simon van het Reve duikt een religieus gevoelen op, dat niet meer tot het existentialisme (Jaspers), maar tot de existentiële filosofie (Heidegger) behoort. Terwijl, en dit is wel het meest tegenstrijdige, het boek besluit met een formule die luidt: ‘Ik adem, ik beweeg, dus ik leef’, een formule die kop noch staart heeft in verband met de nog geen bladzijde tevoren uitgevoerde ‘sprong naar God’. (tijdschrift Golfslag. Jaargang 2. 1947-1948)
• ‘Hoe moet jij een mens worden?’
‘Dat weet ik zelf niet’, zeggen zij, maar zij denken wat Frits van Egters aan het slot van De Avonden fluisterde: ‘Ik leef. Ik adem, ik beweeg, dus ik leef. Wat kan er nog gebeuren? Er kunnen rampen komen, pijnen, verschrikkingen. Maar ik leef. Ik kan opgesloten zijn, of door gruwelijke ziekten worden bezocht. Maar steeds adem ik, en beweeg ik. En ik leef.’ (Hella S. Haasse: Dat weet ik zelf niet. 1959)
• Die geest van „we leven en daarmee uit" komen we ook in de huidige litteratuur tegen. Zo schrijft Frits Egters ergens in „Avonden": „Ik leef. Ik adem, ik beweeg, dus leef ik. Wat kan er nog gebeuren? Er kunnen rampen komen, pijnen, verschrikkingen. Maar ik leef. Ik kan opgesloten zijn of door gruwelijke ziekten worden bezocht. Maar steeds adem ik, en beweeg ik. En ik leef." (Gereformeerd gezinsblad, 26/11/1959)
• In die gebedsmonoloog, waarin alles over de vader en moeder wordt uitgesproken dat tot dan verzwegen moest worden, verdwijnt het blok van de laatste tien dagen geheel; het zojuist geëindigde jaar, waarvan de balans in de laatste tien dagen ervan is opgemaakt, is definitief afgesloten. Met het nieuwe jaar begint een nieuw leven. De roman besluit dan ook met de meest vitale passages van het boek: ‘Ik leef’, fluisterde hij, ‘ik adem. En ik beweeg. Ik adem, ik beweeg, dus ik leef. Wat kan er nog gebeuren? Er kunnen rampen komen, pijnen, verschrikkingen. Maar ik leef. Ik kan opgesloten zijn, of door gruwelijke ziekten worden bezocht. Maar steeds adem ik, en beweeg ik. En ik leef.’ (Merlyn. Jaargang 3. 1965)
• Wat mij een aanknopingspunt geeft is dat spiritualiteit afkomstig is van spiritus en dat betekent adem. We hebben bijvoorbeeld het gezegde: dum spiro, spero - zolang ik adem, heb ik hoop. En het boek 'De avonden' van onze grote volksschrijver Gerard Kornelis van het Reve eindigt met deze indrukwekkende woorden: „Ik leef, fluisterde hij, ik adem. En ik beweeg. Ik adem, ik beweeg, dus ik leef. Wat kan er nog gebeuren? Er kunnen rampen komen, pijnen, verschrikkingen. Maar ik leef. Ik kan opgesloten zijn, of door gruwelijke ziekten worden bezocht. Maar steeds adem ik, en beweeg ik. En ik leef." (Trouw, 28/03/1992)
