Tomsk, een Russisch gouvernement in West-Siberië, tusschen de gouvernementen Tobolsk en Jenisseïsk, telt op 15476 □ geogr. mijl slechts 855000 inwoners. In het zuidoosten verrijst er het Altaï-gebergte met vele ertsen, — voorts vindt men er uitgebreide steppen, moerassen en wouden en slechts weinig vruchtbaar bouwland. Tomsk is het brongebied van de Ob met hare talrijke zijrivieren, en in het noordwestelijk gedeelte vindt men uitgestrekte zoute meren.
Het klimaat is er in het zuiden gematigd en in het noorden guur. De voornaamste bron van bestaan is er de veeteelt, doch de veestapel heeft er veel van ziekten te lijden. Wereldberoemd zijn er de mijnen van het Altaigebergte, waar men in 1874 niet minder dan 2457 Ned. pond goud verkreeg, — voorts alleen uit de 8 keizerlijke mijnen 9960 Ned. pond zilver, 1577566 Ned. pond lood, 688571 Ned. pond koper en 500000 Ned. pond gietijzer.
Men heeft er twee groote jaarmarkten, namelijk te Soesoenk en te Wosnesensk. De bevolking bestaat er hoofdzakelijk uit Russen, — voorts uit Tartaren en Kalmoeken. — De evenzoo genoemde hoofdstad, in 1617 aan de Tom verrezen, telt ruim 25000 inwoners, vele kerken, scholen, fraaije gebouwen en een levendigen handel, welke laatste door den aanleg van een spoorweg in het dal der Irtysj aanmerkelijk zal toenemen. In 1874 verzond het telegraafbureau er 68969 depêches.
