Ross en Cromarty, een graafschap in het noorden van Schotland, tusschen de Noordzee en de straat Minch (van den Atlantischen Oceaan), die het vaste land van het graafschap afscheidt van het daartoe behoorend eiland Lewis, bestaat eigenlijk uit 2 graafschappen, namelijk Ross en het uit kleine deelen zamengevoegde Cromarty, en telt op 148 geogr. mijl omstreeks 81000 inwoners. Ten oosten dringen de Moray, Cromarty en Dornoch Firth diep in het land door en vormen er de vrij effene en vruchtbare schiereilanden Black Isle en Easter Ross. Voor ’t overige bestaat het graafschap uit eene woeste, slechts voor schapenfokkerij geschikte bergstreek, met diepe dalen en talrijke meren. De hoogste berg is er de Ben Attow (1220 Ned. el hoog), het grootste meer het Loch Maree, en tot de aanzienlijkste rivieren behooren er de Oikel en de Canou.
Van de vele watervallen is er die van Glomach, 107 Ned. el hoog, de vermaardste. Aan de westkust heeft men vooral gneis en Cambrischen leisteen, in het binnenlandSilurischenleisteen, en in het oosten rooden zandsteen. Van de geheele oppervlakte is slechts 5%0 onder den ploeg, en eerst in den laatsten tijd heeft men er bosschen aangelegd; in 1876 telde men er 363000 schapen. 42000 runderen, 7000 paarden en 7500 zwijnen. De visscherij is er eene belangrijke bron van bestaan. De inwoners spreken er nog de Keltische taal; zij zijn wel arm maar zeer gastvrij. De hoofdstad van het graafschap is Tain.
