Nizza, in het Fransch Nice, weleer een graafschap aan de Middellandsche Zee en vervolgens eene provincie van het koningrijk Sardinië, werd in 1860 aan Frankrijk afgestaan en vormt thans met een voormalig arrondissement van het departement Var het departement Alpes Maritimes. De evenzoo genoemde hoofdstad, gelegen aan den voet van de zuidelijke uitloopers der Zee-Alpen, welke zich in den Monte-Calvo in hare nabijheid ter hoogte van 700 Ned. el verheffen, en aan den mond der Paillon (Paglione), waar zij zich uitstort in de Golf van Genua, in een heerlijk oord, is de zetel van een prefect en van het departementaal bestuur, — voorts van een bisschop, van eene regtbank en van onderscheidene consulaten. Men heeft er een lycéum, eene kweekschool voor onderwijzers, eene voor priesters, 3 bibliotheken, een muséum voor natuurlijke historie en een botanischen tuin. Ook zijn er onderscheidene genootschappen, hospitalen en andere inrigtingen van weldadigheid en ruim 52000 inwoners (1872), wier taal een mengsel is van Provengaalsch en Italiaansch.
Nizza is verdeeld in 4 wijken: de Oudstad, met naauwe straten, en de Wijk der 18de eeuw, beide aan de oevers van de Paillon en aan den voet des bergs gelegen, waarop zich de overblijfselen eener citadél verheffen, — de Nieuwstad, op den regter oever der Paillon en door 5 bruggen met de andere wijken verbonden, — en de Havenstad. Er zijn 10 R. Katholieke en eenige Protestantsche kerken, alsmede eene synagoge; ook vindt men er 2 schouwburgen. De ingezetenen houden zich bezig met ooftbouw, nijverheid en handel. De eerste levert een overvloed van olijven, citroenen, oranjeappels, vijgen, amandels en St. Jans brood, terwijl ook de wijnstok er met zorg wordt gekweekt. Tot de takken van nijverheid behooren er: het bereiden van essences, de kunstdraaijerij, het vervaardigen van ingelegd werk, verwerp, looijerij, zijdespinnerij, het inleggen van vruchten, het maken van zeep en van parfumerieën en het kerven van tabak. De handel omvat er hoofdzakelijk de reeds genoemde voortbrengselen, vooral olijvenolie. De stad heeft eene haven, die in 1750 werd vergroot en thans 41/2 Ned. bunder beslaat; zij is evenwel slechts toegankelijk voor schepen van 4 Ned. el diepgang en daarbeneden. In 1874 zijn er ten dienste der groote vaart 420 schepen binnengekomen en 397 uitgezeild. Men heeft er eene geregelde stoombootverbinding met Marseille en het eiland Corsica (Bastia en Ajaccio), terwijl Nizza gelegen is aan den spoorweg van Marseille naar Genua. Zij heeft hare vermaardheid als verblijfplaats van zieken vooral te danken aan hare ligging ten zuiden van het gebergte, dat haar tegen noordewinden beveiligt. Zelden daalt er de thermometer tot het vriespunt, en de gemiddelde temperatuur bedraagt er in November 16° C., in December tot Februarij 11—13° C., en van Maart en April 15—18° C. Het aantal regendagen van October tot April beloopt er gemiddeld 40. De prachtige plantengroei in den omtrek der stad getuigt van een bevoorregt klimaat; men heeft er prachtige wandelwegen, vooral in den Jardin public, in den Jardin des Phocéens met sierlijke palmen en reusachtige myrten, in de Promenade des Anglais aan de kust, waar fraaije villa’s zich half in het groen verschuilen, in den Chemin des Ponchettes, in den Boulevard du Lazaret, enz. De omtrek van Nizza is als bezaaid met buitenverblijven en tuinen, en men vindt er merkwaardige Romeinsche oudheden.
In de dagen der oudheid heette deze stad Nicaea; zij was toen de grensplaats van Italië en van de kolonie der Massiliërs. Omstreeks eene eeuw vóór Chr. werd zij bij het Romeinsche rijk gevoegd, om den handel tegen de woeste Liguriërs te beschermen. Na de stichting van Forum Julii (Frejus) ten tijde van Augustus verloor zij echter veel van hare beteekenis, In de middeneeuwen behoorde Nizza aan de graven van Provence en sedert 1388 aan die van Savoye. In 1538 werd er een wapenstilstand gesloten tusschen Spanje en Frankrijk. In 1543 belegerden de Franschen haar aan de land- en de Turken aan de zeezijde; zij werd tevens, met uitzondering van de citadél, veroverd en geplunderd.
In 1691 maakte de maarschalk Catinat zich van haar meester, en in 1706 werd zij nogmaals en in 1792 wederom door de Franschen ingenomen. Den 31sten Januarij 1793 werd zij als departement Alpes Maritimes met Frankrijk vereenigd. Wél namen de Oostenrijkers haar den llden Mei 1800 in bezit, doch moesten haar den 29sten daaraanvolgende aan de Franschen overlaten. In 1814 werd zij weder met Savoye vereenigd en bleef tot 1860 eene provincie van het koningrijk Sardinië. —Een ander Nizza, gewoonlijk Nizza Monferrato of Nizza della Paglia genoemd, is eene stad in de Italiaansche provincie Alessandria. Zij ligt aan den spoorweg, bezit eene technische school en onderscheidene fraaije gebouwen en telt 6000 inwoners.
