Iodium, afkomstig van een Grieksch woord, hetwelk viooltjesachtig beteekent, is eene scheikundige grondstof, welke in de gedaante van donkergrijze, metaalglanzende, kristallijne plaatjes in den handel voorkomt. Het heeft een soortelijk gewigt van 4,94, smelt bij 170° C en kookt bij 180° C., terwijl zijne dampen eene fraaije paarse kleur bezitten. In weerwil van dat hooge kookpunt verdampt het iodium ook bij een gemiddelden warmtegraad zeer snel, heeft een eigenaardigen, naar dien van chloor zweemenden reuk en is scherp van smaak.
Iodium kleurt de huid bruin, lost in geringe hoeveelheid op in water, maar zeer goed in wijngeest, in aether en in eene oplossing van iodkalium. Eene wijngeestoplossing, Tinctura Iodii genaamd, behoort tot de geneeskrachtige middelen.
Het iodium werd in 1811 door den sodafabrikant Courtois te Parijs in de asch van zeeplanten ontdekt. Het bevindt zich met chloor in het zeewater. De zeegewassen, vooral de wieren, nemen de sporen van iodverbindingen op, welke in zeewater aanwezig zijn. De gesmoltene asch dezer planten, kelp en varek genaamd, dient tot fabriekmatige bereiding van iodium. Opmerkelijk is de aanwezigheid van iodium in levertraan en in zeesponsen, terwijl het ook wel tot de bestanddeelen van minerale wateren behoort. Chantin ontwaarde het evenzeer in den dampkring, in dauw en regenwater, in de meeste zoete wateren, in de hierin voorhandene planten en dieren, in melk, eijeren, wijn enz.
Het verbindt zich met alle grondstoffen en vormt een aantal belangrijke verbindingen waarvan wij slechts iodkalium, iodzilver en iodkwikzilver opnoemen. Het iodzilver is vooral van gewigt voor de photographie, dewijl daarmede bedekte platen de eigenschap bezitten, dat zij op plaatsen, die door het licht beschenen worden, fijnverdeelde metalen, zooals zilver en kwikzilver, doen neêrslaan, zoodat hierdoor de verlichte plekken zigtbaar worden. Met zetmeel vormt iodium eene blaauw gekleurde verbinding, iodstijfsel genaamd. Iodium en vele iodiumverbindingen zijn uitstekende geneesmiddelen. Het werd door Coindet te Genève het eerst aangewend tegen kropgezwellen, en het is gebleken, dat de meeste geneeskrachtige wateren, die men wegens zoodanige ongesteldheid met goed gevolg bezocht, iodium onder hunne bestanddeelen telden. Het werkt hoofdzakelijk op de watervaten en de klieren, op de opslorpende vaten en de slijmvliezen en bevordert het verdwijnen van klierachtige gezwellen, — voorts opwekkend op de vaten en zenuwen, — aanvankelijk ook weldadig op de spijsvertéring, die echter door aanhoudend gebruik belemmerd wordt, terwijl groote giften van iodium op dezelfde wijze werken als bijtende vergiften.
Iodium wordt in onzen tijd niet langer uitsluitend verkregen uit de asch van wieren, maar bij het raffinéren van ruwen Chilisalpeter, die steeds 0,059 tot 0,175% iodium bevat. In den laatsten tijd bezigt men het vooral tot het bereiden van kleurstoffen; alleen het leveren van anilineverwen vereischt jaarlijks 45000 Ned. pond iodium.
