Halsgeregt. Men noemde aldus vroeger de openlijke regtspleging van een crimineel veroordeelde, die aan de voltrekking van het doodvonnis plagt vooraf te gaan, en hierin bestond, dat de veroordeelde op de plaats van executie door den regter en de schepenen nogmaals ondervraagd werd omtrent zijne schuld; daarna werd het gevoelen van hen, die regt gesproken hadden, op nieuw gevraagd, en werd het vonnis den schuldige voorgelezen, — vervolgens werd de staf over zijn hoofd gebroken; de banken, stoelen en tafels werden omvergeworpen, en ten slotte den scherpregter last gegeven, om het vonnis onmiddellijk te voltrekken. Het was eene armzalige comedievertooning, een overblijfsel van de aloude openbare regtspraak op den rijksdag, die later in eene doellooze formaliteit was ontaard. In de 17de eeuw werd zij in de meeste Duitsche Staten afgeschaft; in enkele bleef zij tot in deze eeuw behouden.
Ook verstaat men onder dit woord de bevoegdheid van den Staat, vertegenwoordigd in den Souverein, om onderzoek te doen naar de zwaarste, criminéle of halsmisdaden en deze door zijne ambtenaren te laten beregten en te straffen. Dat onderzoek heeft ten doel om volgens de vormen der wet de middelen op te sporen, waardoor de schuld van den verdachte aan de hem te laste gelegde feiten kan worden bewezen, om daarop op eene wettige wijze een vonnis tegen hem te bouwen, en dat vonnis door de bevoegde magt ten uitvoer te laten leggen. Die bevoegdheid om strafzaken te beregten werd in de middeleeuwen naar de zwaarte der te beoordeelen gevallen verdeeld in alta, media et bassa jurisdictio, dat is: de hooge, midden- en lage regtspraak; de alta jurisdictio is het halsgeregt. Onder de heerlijke regten behoorde ook de bevoegdheid van particulieren om regt te spreken binnen de grenzen van zeker gebied: de voordeelen der regtspraak, boeten en kosten, werden door den particulier met den Vorst, van wien hij die bevoegdheid verkreeg, gedeeld. Met de afschaffing der heerlijke regten is ook deze particuliere regtspraak verdwenen.
