Guanaxuato of Ghunajuato, voorheen een Staat, sedert 1864 een departement in Mexico op de hoogvlakte van Anahuac, had in 1857 op een grondgebied van 496 □ geogr. mijl ruim 729000 inwoners, maar na de verandering der grenzen telde zij in 1865 op 463 ☐ geogr. mijl ruim 600000 zielen. In het zuidwesten vindt men er eene vruchtbare vlakte, doch in het noordoosten 2 bergketens, da Siérra-Gorda en de Siérra de Guanaxuato, door hoogvlakten gescheiden, die zich van 1500 tot 2000 Ned. el boven de oppervlakte der zee verheffen. De voornaamste rivier is er de Rio Grande de Santiago, die uit de Rio de Lerma en de Rio-Loxa ontstaat en in het Chapala-meer valt. Het klimaat veroorlooft er hier en daar den aanbouw van tropische gewassen, doch men teelt er hoofdzakelijk maïs, tarwe, boonen en gerst, alsmede de hoornen tuinvruchten der gematigde gewesten.
Chili-colorado of roode peper wordt er in groote hoeveelheid uitgevoerd, en de wijnstok en olijfboom tieren er zeer goed. Op sommige plaatsen is de veeteelt van groot belang, doeh de voornaamste rijkdom des lands is gelegen in zijne talrijke zilvermijnen. Het rijkste mijndistrict is dat der hoofdstad. Hier heeft men bij den hoofdgang, Veta Madre de Guanaxuato genaamd en 12000 Ned. el lang, de groeven Valenciana, Rayas, Serena, Villapando, Mellado enz. Van 1760 tot 1825 heeft de Veta Madre eene verbazende hoeveelheid zilver en goud opgeleverd, en ook nu nog doen Engelsche maatschappijen er goede zaken. Voorts heeft men er ijzer, koper en lood, in het noorden ook salpeter, in het zuiden soda, en op verschillende plaatsen warme bronnen. Ook de fabrieknijverheid is er niet zonder belang: zij levert te Salamanca, Salvatierra, Celayo enz. allerlei geweven stoffen, gouden en zilveren voorwerpen, leder, aardewerk enz.
De hoofdstad Guanaxuato of Santa Fé de Guanaxuato ligt 2000 Ned. el boven de oppervlakte der zee op de beide oevers van eene kloof, waar een bergstroom doorheen bruist, en is door steile rotsen en porfiergevaarten omgeven. Zij werd in 1554 gesticht en werd in 1741 tot eene ciudad of stad verheven. Haar ontstaan is zij aan de mijnen verschuldigd en zij heeft dan ook het karakter van eene bergstad. Tot de prachtige openbare gebouwen behoren er de hoofdkerk, de kerk der Jezuïeten, de munt, het paleis der regéring en de schouwburg. Men vindt er eene universiteit, een gymnasium, scholen van middelbaar onderwijs, 8 kloosters en eene kazerne, en ruim 63000 inwoners (1863). — Andere belangrijke steden van dezen Staat zijn: Celayo met 14000 inwoners, — Salamanca met 13000 inwoners, San Miguël Allende met 12000 inwoners, enz.
