Goniometer of hoekmeter is de naam van een werktuig, hetwelk dient om de hoeken te meten, welke de vlakken der kristallen met elkander vormen. De eenvoudigste is de handgoniometer van Carangeau, welke op een transporteur gelijkt, in wiens middelpunt een liniaal is vastgemaakt, dat zich met het andere uiteinde langs den graadboog bewegen kan. Het kristal wordt nu zóó geplaatst, dat het ééne vlak de basis en het andere vlak het liniaal aanraakt, waarna men de grootte van den hoek kan aflezen. Dit werktuig is echter alleen bruikbaar voor groote kristallen.
Veel beter is de door Wollaston uitgevondene reflectie-goniometer. Deze bestaat uit een kijker, waarvan het objectief met kruisdraden bespannen is, terwijl daarmede eene draaibare plaat verbonden is, waarop het kristal wordt geplaatst. Men merkt op, wanneer een beeld, door de oppervlakte van het kristal teruggekaatst, met een der kruisdraden zamenvalten brengt daarna de plaat omzigtig in beweging, totdat hetzelfde beeld, door de volgende oppervlakte teruggekaatst, zich vereenigt met dien kruisdraad. Aldus meet men het supplement van den hoek, waarvan men het aantal graden weten wil. Men gebruikt dezen goniometer veelal in den vorm, welke daaraan gegeven is door Mitscherlich. Deze is zoodanig, dat men den kijker, na verwijdering van het oculair, tevens als microscoop kan gebruiken.
