Eusum is de naam van een adellijk geslacht, uit Friesland afkomstig, doch later in Groningerland gevestigd.
De geschiedenis vermeldt een Onne van Eusum, heer van Middelstum, die aldaar een zwaren toren deed bouwen, en een anderen Onne, die als zeekapitein in 586 door de Oost-Friezen gevangen genomen en later tegen Henricus Paulinus uitgewisseld werd. Voorts vermelden wij:
Wigbold van Eusum, heer van Nijenoord, die zich zeer verdienstelijk maakte in den oorlog tegen Spanje. Na het verraad van Rennenberg (1580) ontving hij verlof van Gedeputeerde Staten van Groningen, om op kosten der Ommelanden 6 vendels soldaten te werven. Hij trok er mede naar Winsum en kwam bij Warfum en Onderdendam bij herhaling in strijd met de bezetting van Groningen, welke hij uit die plaatsen verdreef. In het volgende jaar ontzette hij den overste Norrits, die bij Blokzijl belegerd werd, doch h|j trok aanstonds terug, om de Groningers te verjagen, die zijne schans te Winsum omsingeld hielden. Hij belegerde voorts Aduarderzijl, maar de soldaten van Rennenberg bragten hem hier de nederlaag toe, daar de Friesche boeren bij de nadering van laatstgenoemde de vlugt namen. Nu toog hij met het overschot van zijn volk naar Winsum, doch zag zich genoodzaakt, om zoowel deze plaats als Warfum aan den Spaanschen luitenant Juan Baptista Taxis bij capitulatie over te geven.
Hierop ging hij met zijne manschappen naar Friesland, en ontving in 1582 den last, om zich te Oldeboorn te verschansen. Hier bood hij niet alleen weêrstand aan Verdugo, maar deed ook door uitvallen den vijand veel afbreuk. In 1583 werd aan hem en aan Asinga Entes de last opgedragen, om wederom 6 vendels krijgsvolk te werven. Daarmede veroverde en bezette hij Oterdum, welke plaats hij vervolgens hardnekkig tegen de Spaansche belegeraars verdedigde. Hij overleed, na eene langdurige sukkeling, in 1584 gedurende dat beleg, en werd in de kerk te Oterdum ter aarde besteld.
Caspar van Eusum, een zoon van den voorgaande. Ook deze was heer van Nijenoord en een voorstander van Nederlands onafhankelijkheid. Hij nam in 1592 deel aan de belegering van Steenwijk en verwierf grooten roem door de heldhaftige verdediging van Koevorden, dat van September 1593 tot April 1594 door Verdugo ingesloten, maar door prins Maurits ontzet werd. Vruchteloos waren bedreigingen en beloften aan den dapperen van Eusum verspild. Verdugo bood hem honderdduizend gulden en den rang van overste-luitenant, zoo hij de vesting wilde overgeven, doch de moedige verdediger gaf ten antwoord, dat hij voor geen geld een verrader van zijn Vaderland wilde worden. Hij ontving prins Maurits binnen Koevorden, was in 1600 bevelhebber over 800 man, waarmede hij eene sterkte bij Groningen bezet hield, bekleedde daarna 24 jaar de betrekking van gouverneur van Drenthe, en overleed in 1639.
