Agiotage is eene speculatie op het rijzen en dalen van koopwaren of van staatspapieren , waarbij niet zelden gebruik wordt gemaakt van ongeoorloofde middelen — bij voorbeeld van het verspreiden van valsche geruchten —, om eene gewenschte rijzing of daling te veroorzaken. Men bedoelt daarmede zoodanigen handel in die koopwaren of staatspapieren, waarbij de dag der levering wordt vastgesteld, terwijl er geenerlei voornemen bestaat om die levering werkelijk ten uitvoer te brengen. De kooper en verkooper verevent op den vastgestelden dag enkel het verschil tusschen den overeengekomen koopprijs en den alsdan genoteerden markt- of beursprijs. Is deze prijs hooger, dan heeft de kooper — is hij lager, dan heeft de verkooper gewon-nen. De agiotage is dus enkel een hazardspel, eene soort van weddingschap van den kooper en verkooper over den markt- en beursprijs op den vastgestelden dag der levering.
Daar de agiotage een lokaas is voor de speelzucht en voor het verlangen om spoedig en gemakkelijk rijk te worden, strekt zij zich doorgaans uit over aanzienlijke sommen. Niet ten onregte heeft men haar met de namen van beursspel, windhandel en zwendelarij gebrandmerkt. Zij benadeelt den solieden handel en brengt velen tot den bedelstaf. De wetgeving heeft op verschillende wijzen pogingen gedaan om haar te weren. Zij moest daarom naar een deugdelijk kenmerk zoeken van dien kanker. Nu eens meende zij het te vinden in de afwezigheid van de te leveren waren en papieren, dan weder in de onevenredigheid tusschen de verhandelde waarden en de geldmiddelen der handelaars, maar zij stuitte daarbij op vele moeijelijkheden; zij kon de agiotage niet aan banden leggen zonder de vrijheid van den handel te belemmeren.
De agiotage wordt op eene verbazend groote schaal gedreven. Dikwijls is het bedrag der op levering verkochte waren veel grooter dan de hoeveelheid, die op den vereveningsdag te bekomen zou zijn. Dikwijls strekt zij zich uit tot voorwerpen, die met onze behoeften niets te maken hebben, zoo als uit den beruchten tulpenhandel in ons Vaderland gebleken is.
In de eerste plaats bepaalt zich de windhandel tot de effecten of staatspapieren, inzonderheid tot de minder soliede, omdat deze aan grooter afwisseling van koers onderworpen zijn. Voorts omvat zij het liefst zulke voortbrengselen, die, wegens de wisselvalligheid van den oogst tegenover de noodzakelijkheid van een gewoon verbruik, desgelijks zeer veranderlijk zijn van prijs, bij voorbeeld koren, olie, koolzaad, spiritus. In de Rijnstreken, in België en in ons Vaderland speculeert men veel in olie, — in Frankrijk in raapolie en spiritus, —in Noord-Duitschland in graan en spiritus, — en in Rusland in talk.
De vereveningsdagen zijn doorgaans door het gebruik en te Parijs door een regeringsbesluit vastgesteld. Te Berlijn, bij voorbeeld, koopt men rogge ter levering in November— December, December—Januarij, Januarij— Februarij, het voorjaar des volgende jaars enz., en elk van die tijdperken heeft zijn bepaalden afrekeningsdag. Te Parijs koopt en verkoopt men staatspapieren door de makelaars ter levering op den laatsten der loopende of der hierop volgende maand. De voormalige coulissiers, bij ons beunhazen, in Engeland stockjobbers genaamd, kochten ook op levering na 1, 2, 3, 4 dagen enz. Ook de hoeveelheden, die men koopt, zijn aan vaste gewoonten gebonden. Zij bedragen te Stettin en Berlijn voor tarwe, rogge en gerst 1250 of 2500 schepels, voor haver 1300 of 2600 schepels, voor spiritus 10.000 quart (elk van 1,45 kan), voor raapolie 100 centenaars (à 50 kilo), — te Parijs voor raapolie 5000 kilo of een veelvoud hiervan, voor spiritus 25 vaten (pièces), en bij staatspapieren het volgende of het veelvoud daarvan: 2250 francs 41/2 proc. rente, 2000 francs 4 proc. rente, 1500 francs 3 proc. rente, 500 ducati Napolitaansche 5 proc. rente, 2500 francs Piemontesche 5 proc. rente, 1500 francs Piemontesche 3 proc. rente, 300 piasters Spaansche 3 proc. rente, welke hoeveelheden overeenkomen met een kapitaal van 50.000 francs, voorts 25 stuks actiën van verschillende banken en spoorwegmaatschappijen, zoo als de Bank van Frankrijk, het Crédit mobilier, het Crédit foncier enz. Van den koop en verkoop wordt een behoorlijk contract opgemaakt, van hetwelk — en dus ook van de daarin vermelde verpligtingen — zich kooper en verkooper door afstand aan derden kunnen ontdoen. Dit geschiedt door endossement.
Dikwijls behoudt de kooper of verkooper, vooral de eerste, het regt, om het contract tegen eene bepaalde geldelijke opoffering nietig te verklaren. Die geldelijke opoffering draagt den naam van rouwkoop of van premie.
Men noemt hen, die zich met agiotage ophouden, agioteurs. Aan hoeveel voor- en tegenspoed zij onderworpen zijn, blijkt uit het volgende voorbeeld: Een meelhandelaar te Parijs uit de Rue du Boulay had des ochtends te 8 ure 15.000 francs verloren, te 9 ure 20 gewonnen, te 1 ure na den middag 30.000 en des avonds te 7 ure 140.000 gewonnen, terwijl hij den volgenden morgen 20.000 francs verloor.
