Encyclopaedie van Nederlandsch West-Indië

Herman Daniël Benjamins, Joh. F. Snelleman, Martinus Nijhoff, E.J. Brill (1914-1917)

Gepubliceerd op 25-04-2022

Klem

betekenis & definitie

Tetanus, spierkramp en bewegeloosheid, komt in Suriname veel voor, hoofdzakelijk bij de negerbevolking. In vroeger jaren schijnt deze ziekte onder de kinderen groote verwoestingen te hebben aangericht.

Schrijvers in het tweede gedeelte der 18de eeuw komen allen daarin overeen. Zoo schrijft Philippe Fermin, Traité des maladies les plus fréquentes a Surinam, Maastricht 1764: ‘Mais le Klem est d'autant plus fréquent parmi les Esclaves, et particulièrement dans certaines Plantations, ou ce mal emporte la plupart des enfans nouveaux nés, qui n'en sont a l'abri qu'après avoir passé le huitième jour’. De berichten luidden soms zeer geheimzinnig. Zoo zegt Anthony Blom, Verhandeling over den landb. in de col. Suriname, Haarlem 1786: ‘Een ongelukkige plaag heerscht op veele plantagiën, naamlijk de Klem. Men heeft plantagiën, alwaar alle de kinderen daaraan op den vijfden of zesden dag sterven; op sommigen sterven alle de jongens, en de meeste meisjes krygen deeze kwaal nooit; op anderen sterven de meisjes en de jongens krijgen ze niet; maar wanneer de kinderen den negenden dag beleeven, zijn ze buiten gevaar van deeze ziekte; men heeft plantagiën alwaar het iets zeldzaams is als een kind dezelve krijgt, en welke moeite zig groote Doctoren en de oplettendste Planters of Directeurs ook hebben gegeeven om de oorzaak daarvan natespooren, is al hun arbeid tot nu toe vergeefsch geweest; men heeft somwijlen wel reden gehad om te vermoeden dat deeze kwaal uit geenen natuurlijken oorsprong voordkomt, maar men heeft het nooit verder als tot vermoeden kunnen brengen’. Daargelaten de waarschijnlijk onjuiste waarneming van de voorkeur der ziekte voor de sekse op sommige plantages, heeft men dus gedacht aan een ingrijpen der slaven, terwijl de verklaring wel zal zijn dat de sterfte te wijten was aan het eenmaal aanwezig zijn van de infectie.

De groote kindersterfte aan de klem werd omstreeks 1740 door Pierre Barrère ook in Fransch Guiana opgemerkt (Essai sur l'histoire naturelle de la France équinoxiale, Paris 1741). Zie ook Dr. van Leent, La Guyane Néerlandaise, Paris 1881.

< >