vrij gericht of kortweg veem, was de naam van een Middeleeuwse instelling, buiten de gewone gerechtelijke colleges om, vooral in Duitsland, die vonnissen velde en ten uitvoer legde in verband met misdrijven van personen, die door hun aanzien en invloed de gewone lijfstraffelijke rechtspraak niet te vrezen hadden. Zij behandelden halsmisdaden en velden doodvonnissen.
Zij bestonden uit een „vrijgraaf” en „vrij schepenen” of „wetenden” (ingewijden).Men mag aannemen, dat de bedoeling, welke men bij het instellen dezer veemgerichten had, goed was. Doch waar zij in het geheim werkten, kreeg het misbruik vermoedelijk al gauw de overhand.
Alle vrije mannen van onbesproken gedrag konden „ingewijde” of „wetende” worden en weldra .bestond er in geheel Duitsland een onzichtbare bond van „wetenden”, die elkaar aan geheime tekens kenden en bereid waren, de vonnissen van alle erkende vrij stoelen te voltrekken.
De zittingen van het veemgericht werden overdag buiten, gehouden. Zij waren meestal openbaar. Alleen „wetenden” konden als aanklager optreden.
Op den bepaalden dag kwam het veemgericht in vergadering bijeen. De vrij graaf en de „wetenden” waren gezeten aan een tafel, waarop een zwaard lag en een strop van gevlochten wilgetwijgen.
Verscheen de beschuldigde en was hij van zijn misdaad overtuigd, dan werd hij veroordeeld en terstond aan een boom opgeknoopt. Zelden volgde vrijspraak, omdat het veemgericht zich gewoonlijk niet met een zaak inliet zonder onderzoek vooraf.
Bleef de beschuldigde weg, dan werd hij „verfemt”, d.w.z. aan alle wetenden prijsgegeven. Dezen hadden dan tot plicht, den „verfemte” aan te houden en hem aan een boom op te hangen. Verzette hij zich, dan werd hij doorstoken op de plaats, waar hij gevonden was.
De willekeur en 't machtsmisbruik, uit dit geheimzinnig gedoe voortvloeiend, namen in den loop der 15e eeuw zó toe, dat er weldra maatregelen tegen de veemgerichten werden genomen, zodat zij na 1500 nog alleen in Westfalen bestonden.
In de Nederlanden hebben in de 14e en 15e eeuw aan de grens ook enkele vrijstoelen bestaan, n.l. in Salland, Twente en Drente, doch het is zeer twijfelachtig, of er ooit een veemgericht heeft gewerkt.
