De naam van den groten Duitsen wijsgeer Friedrich Wilhelm Nietzsche (1844—1900) is welbekend. Er is een tijd geweest, misschien een 25 à 30 jaar geleden, dat vooral de jongeren met Nietzsche’s denkbeelden dweepten; in de laatste jaren is deze verering, ook in ons land, sterk afgenomen.
Nietzsche werd te Rocken in de nabijheid van Lützen geboren als zoon van een predikant en na den dood van zijn vader te Naumburg door zijn moeder opgevoed.
Van 1864—1867 studeerde hij te Bonn en te Leipzig in de klassieke talen; hij werd nog vóór zijn promotie benoemd tot hoogleraar aan de universiteit te Bazel, waar hij tot 1879 bleef. Daarna leidde hij een zwervend leven. In 1889 werd hij te Turijn aangetast door een ongeneeslijke krankzinnigheid. Na lange jaren door zijn moeder en later door zijn zuster te zijn verpleegd, overleed hij in 1900.
In korte trekken een beeld te geven van Nietzsche’s geest, is niet gemakkelijk. In het begin van zijn schrijversloopbaan sluit hij zich aan bij de denkbeelden van Schopenhauer. Hij was bovendien een volgeling van Richard Wagner, den musicus met zijn welhaast revolutionnaire hervormingsideeën, voor wien hij een innige vriendschap en bewondering koesterde. Deze kwam tot uiting in zijn eerste grote werk „Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik” en ook nog in zijn „Unzeitgemasse Betrachtungen”. In zijn latere leven verwerpt hij alle idealen en beschouwt hij den mens slechts als een zuiver „natuurproduct” en onderwerpt hij zedelijke en godsdienstige beginselen aan scherpe critiek. De mens moet zich, volgens Nietzschë, aan geen enkele hogere wet gebonden achten, doch hij moet uit zijn natuurlijke aandriften afleiden, wat hij doen moet. Deze opvatting drukt hij uit in de gestalte van den „Ueberrnensch”, die zich zelf is en wat hem weerstreeft, bestrijdt.
Zijn opvattingen, dikwijls slechts in den vorm van losse gedachtenflitsen, geeft hij weer in een reeks van werken, waarvan de voornaamste zijn: „Menschliches, Allzumenschliches”, „Morgenröte, Gedanken über moralische Vorurteile” en vooral o.a. in „Also sprach Zarathustra”, „Jenseits von Gut und Böse”. De laatstgenoemde werken zijn het meest bekend geworden. Zijn grootste werk „Der Wille zur Macht” bleef onvoltooid.
