Een echte, onvervalste oud- en nieuw-Hollandse naam! Al sinds de vroegste tijden, toen er sprake was van Houtland of Holland, zijn in die oude gewesten heren of graven opgedoken, die Jan heetten. Je hoeft je de allereerste geschiedenislessen maar te herinneren en al die Jannen doemen voor je op.
Het spreekt dan ook eigenlijk vanzelf, dat Jan onze nationale naam bij uitnemendheid gebleven is en Jan Jansen in ons land even bekend is als Wilhelm Muller in Duitsland, John Brown — ook alweer een Jan! — in Engeland, Pierre Duval in Frankrijk en Per Madsen in Denemarken.Heel natuurlijk dan ook, dat in ons spraakgebruik telkens weer Jannen opduiken. Ons leven lang komen we op onzen weg allerlei Jannen tegen, ook als we toevallig niet zelf Jan heten en geen Jannen in de familie hebben.. Dat begint al in je prille jeugd, als Moeder je aan ’t lachen maakt, wanneer je zo’n hevig verdriet had, en ze je plaagt met een „Jantje lacht en Jantje huilt”.
Dat gaat door in je kinderjaren, wanneer je standjes krijgt, omdat je op straat maar met Jan en alleman, ja zelfs met Jan Rap en z’n maat speelt en dan blijkt het al spoedig, of je een echte Jan Pret bent, een Jan Kalebas, die opsnijdt maar niets uitvoert, of misschien een Jantje Secuur.
Je maakt dan ook spoedig kennis met den ernst van het leven en ondervindt de wijsheid van de spreuk: wat Jantje niet leert, zal Jan niet kennen. Daarom pak je natuurlijk flink aan op school en weldra ben je een hele bol in ’t lezen en rekenen, al maak je je, wanneer er moeilijke meetkunde-vraagstukken aan de orde komen, er wel eens met een Jantje van Leiden af en verlang je ter afwisseling van het zware blokken soms hevig naar een lekkere Jan-in-den-zak, die Jannetje, de oude getrouwe, gekookt heeft.
Als je dan later op de H.B.S. de letterkunde-lessen met aandacht volgt, leer je natuurlijk ook den ouden Potgieter kennen en zijn meesterwerk „Jan, Jannetje en hun jongste kind” en je komt weer een overvloed van Jannen tegen, aan wie je een voorbeeld kunt nemen, b.v. Jan Compagnie, de verpersoonlijking van onze 0.1. Compagnie, Jan Content, een degelijk man, die nooit schulden maakt, Jan Courage, den onverschrokken krijgsman en ten slotte onzen nationalen held: „Jan-maat”.
Natuurlijk neem je geen voorbeeld aan Jan Salie, het beeld van een saai kereltje en... van een saaien tijd in ons volksleven.
Je blijft, ook na het voltooien van je studie, niet bij moeders pappot zitten, maar trekt als een echte jongen van Jan de Witt de wereld in. Wanneer je dan later een aardig meisje ontmoet en met haar gaat trouwen, word dan geen Jan Crediet, die alles op afbetaling koopt, maar zet degelijk als een echte Hollandse Jan Contant je huishouding op, anders wordt het een huishouding van Jan Steen, oftewel een Janboel! En dan zou ’t wel eens kunnen gebeuren, dat je hele bezit langzamerhand bij de bank van lening, in de wandeling „Ome Jan” genoemd, terecht kwam.
Wees ten allen tijde een braaf en liefdevol echtgenoot, maar laat je vrouwtje niet de baas in huis worden, want dan word je een echte Jan de Wasser, die — volgens het oud-Hollandse verhaal — den helen dag aan de wastobbe stond, terwijl z’n Griet de lakens uitdeelde of, zoals dat heet, „de broek aan had”.
Maar — deze goede raad tot slot: al weet je je tegenover je vrouw flink te handhaven, word vooral geen Jan Hen, die zich met alle huiselijke wissewasjes bemoeit en overal z’n neus insteekt. Want voor dat soort Jannen heeft Jannetje geen respect!
