Een van de meest Nederlandse, dus minst vertaalbare woorden! O zeker — het vreemde woordenboek slaat gracht niet over. Doch het geeft een vreemd woord, dat het Nederlandse woord zoveel mogelijk benadert, het geeft niet ons begrip „gracht”.
De moeilijkste thema-zin, dien wij ter vertaling in welke taal dan ook kennen, is „Jan woont op een deftige gracht”.
En onvervangbaar als het woord is het ding. Waar ter wereld vindt men iets als de grote Amsterdamse grachten, als de Amsterdamse burgwallen!
Nu is het waar, dat er ook in Nederland geen steden zijn, die op dit punt met Amsterdam kunnen wedijveren. Maar toch — wij hebben ook elders grachten en men behoeft niet bepaald Amsterdams te kennen, om het begrip volkomen te doorproeven.
Wat de gehele charme van die Amsterdamse grachten is?
Die is verbazend moeilijk onder woorden te brengen. Dat zij schilderachtig, dat zij enig zijn, dat er interessante huizen staan, dat zij een weergaloze sfeer hebben — zij het liefst zonder auto’s — is bekend genoeg. Dat zij mooi van lijn zijn, dat de stedebouw-methode het vierkant tegenovergestelde van de domme vroegere Noord-Amerikaanse rechte-lijn-bouw-methode is, is eveneens erkend.
En toch is er nog meer. De statigheid en de waardigheid van deze straten, de geschiedkundige betekenis, de beplanting, de verlichting, het is alles zo bizonder, dat wie eens de gracht gezien heeft, haar nooit weer zal vergeten en dat men geen beschaafd vreemdeling, die Amsterdam bezocht heeft, kan aantreffen, die niet dadelijk begint over de grachten.
Helaas — er zijn machten, die de gracht bedreigen. Er zijn mensen, die zich van de schoonheidsbehoefte, waaraan de grachten voldoen, niet bewust zijn, en die dan met de „eisen van het verkeer” komen, het machtwoord van den tegenwoordigen tijd, dat in zijn vaagheid veel gevaarlijker is dan de meest uitgesproken vernielzucht eens Vandaals. En dan zijn er gevoelige neuszenuwen; zuinigen, die stellen, dat de beschoeiingen zoveel kosten, ruim-baanmakers, die over parkeer-terreinen praten...
