Vloeken lexicon

Prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg (1997)

Gepubliceerd op 14-11-2019

sakker

betekenis & definitie

Bij het Franse sacre of sacré ontstaan in het Vlaams idiomatische verbindingen van het type ’nen sakker door leggen ‘een knoop leggen, vloeken’ en ’nen sakker op zetten ‘beginnen te vloeken’. Sakker kan een verbastering en verkorting zijn van sacré of sacre nom de Dieu. Letterlijk betekent dit ‘gezegende naam van God’. In die betekenis heeft het niets te maken met een angstaanjagende vloek, maar alles met een godsvruchtige aanroeping.

Deze Franse uitroep werd in het Nederlands een ronkend koeterwaals met een verpletterende kracht. Sakkernondedju luidt de aan het Nederlands aangepaste vorm voluit. Het oorspronkelijke Franse woord wordt ook gebruikt als eerste lid in verschillende, merendeels verouderde bastaardvloeken, zegt het WNT.

Het noemt sakkerloot, sakkerdeboeren, sakkerdeju, sakkerju, sakkerdemallemosterd(pot), sakkerjannetje (inNoord-Holland),sakkerkoek-en-vijgen (Bredero),sakkerlijden (Bredero), sakkerlijsjes (uit sakkerlijden of van het Franse sacré, sacre calice), sakkerloosjes (uit sakkerloot), sakkerwilgen en sakkerzinnen. Beide laatste zijn eveneens alleen aangetroffen bij Bredero. O gans saccar liden komt voor bij Bredero en Coster.

In de klucht Dronke Jaap de boer, op het concert [circa 1710] van J. van Elsland komt de nonsensicale verbastering sackeraekerdekraek voor. Het tweede element doet alleen dienst als klanknabootsend element.

Deze verbastering is te vergelijken met ons hedendaags sapperdekrakepit, dat waarschijnlijk een kindervloek is. Wat ermee uitgedrukt wordt? Verbazing, verrassing, ongeloof e.d.

Of sakkerdementen ook in dit reeksje thuishoort, zoals het WNT suggereert, wens ik vooralsnog te betwijfelen. Ik behandel het bij voorkeur onder sacrament. Bekende en ontwapenende verbasteringen met sakker- uit het enquêtemateriaal zijn: sakkerjen, sakkerju(us), sakkers en sakkerse. Milde verbasteringen van sakker zijn sapper-jen-pen, sapperdekrakepit, sappersti, die ik alle noteerde bij A.M. de Jong.

De vloek en de uitroep doen dienst om schrik, verbazing, verontwaardiging, irritatie, woede enz. bij het zien of vernemen van iets ergerlijks, ontzettends, verbijsterends, ongehoords, frustrerends enz. uit te drukken.Als versterker vinden wij sakker in sakkerdenondegodver, sakkerdomme, sakkerloot, sakkernondegodver, sakkerpietjes, sakker vingt milliards de nondeju. zie godsakker, zinnen.