Vloeken lexicon

Prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg (1997)

Gepubliceerd op 14-11-2019

koorts

betekenis & definitie

In het Middelnederlands komt de verwensing die corts ridene! ‘moge de koorts hem kwellen’ voor. Vroeger werd koorts opgevat als een ziekte.

Dat verklaart ook waarom men koorts in verwensingen gebruikt als krijg de koorts, krijg de koude koorts! ‘krijg iets vreselijks’. Inez van Eijk (1978: 87) kent ook nog alle kerels de koorts, behalve Abraham de koekjesjood! Deze verwensing, die ik ook optekende in Beverwijk, Voorhout, Warmond en Rijswijk, drukt ergernis, machteloosheid, walging en andere afkeer uit.

De betekenis is geworden tot ‘rot op’. De toevoeging behalve Abraham de koekjesjood plaatst ons voor raadsels.

Niet zozeer de samenstelling koekjesjood. Het komt immers wel vaker voor dat het eerste lid van een samenstelling met jood betrekking heeft op een negotie, bedrijf of betrekking. Denk maar aan boekenjood, brillenjood, hoedenjood, schoenenjood, voddenjood enz.

Het probleem zit voor mij in de vraag waarom Abraham uitgezonderd is van de minachting. Wordt hier een zinspeling gemaakt op Abraham Verkade, de grote koekjesfabrikant? Voorlopig blijft het gissen. Krijg de derdedaagse koorts! betekent letterlijk ‘krijg koorts die telkens de derde dag terugkeert’.

Die betekenis is in de verwensing niet gerealiseerd. Wel gaat het om onheil, of beter ongemak, ten gevolge van minachting, wrevel, haat.

Men wil niets meer met iemand te maken hebben. De afgezwakte betekenis is dan ‘ik heb een vreselijke hekel aan je, donder nu maar op’.

Sanders en Tempelaars (1998) geven als typisch Rotterdamse verwensing je moet zoveel koorts krijgen, dat de dokter naar je nest moet roeien! De verwensing krijg de koorts! wordt versterkt in de volgende samenstellingen: krijg de bihberkoorts!, krijg de kippenkoorts!, krijg de pestpokkenkoorts!, krijg de rolkoorts!, krijg de teringkoorts! en krijg de zenuwkoorts! zie vergassen.