Het is een opzettelijke verbastering van de tweede naamval van God, met als varianten gancx, gansch, gantsch, gands, gants engangs, die als bepaling bij een volgend zelfstandig naamwoord wordt gebruikt. Met dat zelfstandig naamwoord vormt het een bastaardvloek en uitroep.
Het komt vooral voor in de volkstaal van de 17de en 18de eeuw, vooral in de oude kluchtspelen. Met dit soort woordverdraaiingen wil de vloeker de schijn van zonde of ruwheid afweren, als hem heilige of ruwe woorden in de mond komen.
Nu geheel verouderd.De meeste vloeken waarin gans of gansch voorkomt, doelen op het lijden en sterven van Jezus, naar middeleeuwse kerkbegrippen door de naam van God aangeduid. Vaak zijn de vloeken met gans en varianten ontleend aan de eredienst en daarmee in verband staande heilige zaken, soms zijn ze echter opzettelijk tot in het onherkenbare verdraaid of met spottende toevoegsels uitgebreid. Niet altijd is de verklaring ervan met zekerheid te geven: volksluim en dartele scherts hadden vrij spel.
Aan de vermelde uitroepen, waarvan hier de meest gebruikelijke volgen, wordt vaak het voorzetsel bij toegevoegd, doch zonder wijziging van de zin. Men zei onverschillig gans bloed! of bij gans bloed! of help gans enz. Dit alles volgens het wnt. Wij noteerden o.a. de volgende formules met gans: o ganse bloet, bij gans bloed!; gans bloemerharten!; gans dood!; bij gans eleweken!; bij gans kraft!; gans sakkerlijsjes!; gans velten!; bij gans vier!; gans wolven!; gans darmen!; gans hart!; gans hersenbekken; bij gans crage; bij gans longen; bij gans lijf; bij gans ogen; gans planken; gans tanden; gans mierrentant; gans draeckentant; bij gans tenen; bij gans stuyten; bij gans vlees; bij gans voeten; gans sakker sinnen; bij gans bokke bloed; bij gans bloemen; bij gans blommen; bij gans bloementherte, gans blommerharten, blommerhart; gans bloemerharten, blommerhert, blommenherten, blommerhelten; gans wonden, swongden, swongen; gans wonnen; gans honden; gans hondert; gans hondert gulden; gans vijven; gans vijf men ten, kronen; bij gans bulten; bij gans zweten; bij gans roepen; bij gans kruis; bij gans kruiken; gans potten en platielen; gans bier en brood; bij gans bieren; bij gans briefken. Voor verdere informatie over de hier met gans gecombineerde formules zie men de afzonderlijke trefwoorden.
gants, gantz zie gans2.
