Gepubliceerd op 14-03-2021

Turf

betekenis & definitie

De turf, te gebruiken als brandstof of tot ligging in paarden- en koestallen, ook als weefstof, wordt gedolven uit het veen, ontstaan door een verkolingsproces van plantenlagen, welke nu eens vochtig, dan droog tot verrotting zijn overgegaan. Men onderscheidt Hoogveen, Laagveen en Moerasveen. Het eerste ontstaat uit struikheide, dopheide, wolgras en veenmos, welke boven de oppervlakte van het water groeien op hooggelegen plaatsen, waarvan afwatering wordt bemoeilijkt door onderliggende leem- of harde zandlaag.

Bosch kan ook medewerken tot ontstaan van hoogveen; daarin zijn vele overblijfselen van hout (kienhout) terug te vinden.. Laagveen ontstaat niet boven, maar onder water uit de planten, welke in het water groeien, en niet door golfslag bewogen worden, maar langzamerhand eene dichte massa vormen en dan sterven. Die planten zijn dullen, kalmoes, ezelskop en bovenal riet. De gestorven planten zinken op den bodem, en vormen modder, waaruit nieuwe planten voortkomen, welke opnieuw te gronde gaan. Het laagveen aldus ontstaande is brijachtig, zonder lagen en zonder structuur, terwijl daarentegen in hoogveen de structuur der planten en de lagen nog duidelijk zijn waar te nemen. Terwijl bij laagveen de ondergrond bestaat soms uit zand, maar veeltijds uit klei, heeft het hoogveen tot ondergrond zanddiluvium, grintdiluvium of ook laagveen.

Het laagveen heeft een effen oppervlakte, vaak bedekt met zoden van sekgras of drieblad. Het hoogveen daarentegen is ongelijk met be ten, en doorgaans begroeid met heide. Tusschen hoog- en laagveen wordt moerasveen onderscheiden, als met slib en humusstoffen vermengd, en ontstaande in dunne lagen in moerassige streken. Dit moerasveen komt voor langs de kleine rivieren, waar de gronden, slecht afgewaterd, nu eens blank, dan droog staan. In ons vaderland beslaat het laagveen 366.000 H.A., het hoogveen 92.000 H.A. en het moerasveen 68.000 H.A.In vroegere eeuwen was het turfgraven in ons vaderland een boeiende tak van bedrijf, toen steenkolen nog niet op groote schaal werden ingevoerd. De aldus ontstane holten in den bodem hebben zich gevuld met regenwater, en kwelwater, en plassen gevormd, welke langzamerhand weder zijn drooggepompt, en de polders van Noord- en Zuid-Holland vormen.

Turf heeft een geringe verbrandingswaarde. De verbrandingswaarde van turf (met 20' % water) bedraagt theoretisch 2500 caloriën. (Die van droog hout 2850- en die van steenkool van gemiddelde kwaliteit 7000 caloriën.) De eenvoudigste manier om turf te winnen is het turfsteken, door middel van de hand. Na draineering van het veen en wegruiming van de bovenste plantenlaag, worden er regelmatige stukken gestoken en in kruiwagens naar de droogplaatsen vervoerd. Moet de turf onder water gestoken worden, dan gebruikt men wel de steekmachine, uitgevonden door Brosowsky, waarbij een mes, dat door middel van drijfwerk op en neer bewogen wordt, bij iedere daling en opheffing stukken veen van 3 tot 6 meter lengte en 60 tot 70 c.m. breedte levert.

Aardhoudende, slibachtige turf, die men wegens geringen samenhang niet kan steken, wordt gewoonlijk door scheppen met ijzeren emmers, die scherpe randen hebben, en een bodem van grof doek, uit het water gewonnen fbaggerturf). De bagger wordt op het land uitgegoten; het water vloeit weg en de papvormige turf wordt op een vlak stuk land, dat door planken afgescheiden is, gebracht. Is de massa voldoende lijvig geworden, dan wordt ze gevormd of gestoken (lage veenturf).

Tegenwoordig wordt de turf, vooral in het buitenland, veelal machinaal gevormd, vooral ook omdat het transport dan goedkooper wordt. Men perst de turfmassa, nadat zij verkleind en in den oven gedroogd is (droge persmethode, systeem Exter-(lwynne), of zoodra de massa uit het veen komt, in geschikte vormen (natte persmethode, systeem Koch en Mannhardt), en men verkrijgt op deze wijze geperste turf.

Van alle werkwijzen tot vervaardiging van machinale turf heeft slechts die groote economische beteekenis verkregen, waarbij de turfvezels door machinale inrichtingen verscheurd en met elkaar vermengd worden, zoodat er een zeer gelijkvormige pap ontstaat, Deze wordt soms met de hand in vormen verdeeld; meestal echter komt de pap in den vorm van een reep zonder einde uit de machine en wordt dan in stukken verdeeld. Soms vermengt men de pap ook met water, laat haar dan in een gelijkmatig dikke laag op vlak land uitvloeien, en snijdt de massa voor zij geheel en al droog is (Hannover-Oldenburgsche manier).

Bij de bekende turfmachine van Henry Clayton Son and Howlett, Atlas Works, London, wordt de turfmassa in een vertikalen trechter gedaan en door beweging van vleugels aan de in den trechter voorkomende vertikale as naar beneden geperst, waar zij' in een horizontalen cylinder komt; hieruit wordt de massa door de vormen geperst, waaruit ze als verschillende gladde reepen weer te voorschijn komt. Deze reepen komen dan op planken te liggen en worden daarna met ijzerdraden tot turven gesneden. De turfmassa kan ook machinaal naar den mond van den trechter worden gevoerd (door een lift).

Twee assen heeft ook de, wat vermogen betreft, nog niet overtroffen turfmachine van Dolberg te Rostock, die in 10 uren 75.000 natte turven met een dwarsdoorsnede van 129 vierk. c.m. vormt. Er bestaan ook turfmachines, die aan de turven een bolronden vorm geven; de geperste turf rolt dan vanzelve uit de machine naar de droogkamer.

Een andere bekende turfmachine is nog de mobiele turfmachine van Oohen en Moritz, Deze machine staat op wielen.

< >