is die muziek waarbij de componist zich ten doel stelt de voorstelling van den hoorder te wekken op een concreet geval, gemoedstoestand, onderwerp, stelling enz., waarbij dus een beschrijving in woorden (programma) vereischt is. In zekeren zin staat de P. dus niet naast, maar in tegenstelling tot de absolute muziek.
Muziek op zich zelf vermag wel de meerdere of de mindere mate van gemoedsbeweging, niet echter de oorzaak, die haar deed ontstaan, te schilderen. Bij P. kan de hoorder zich niet zonder meer aan het hooren overgeven en passief blijven, want tot het waardeeren (verstaan) is het noodig met critische ooren den samenhang tusschen beschrijving en toonschildering te congregeeren, daar de tooncombinaties zoowel als de opeenvolging der tonen op zichzelf somwijlen veel op onmuzikale muziek gelijken. Vandaar is het aantal tegenstanders van P. niet gering. De P. is oud; doch van de P. in haar tegenwoordige (boven omschreven) beteekenis, die met Rich. Strauss haar hoogtij viert (Also sprach Zarathustra), zijn Berlioz (1803—69) en Liszt (1811—86) de grondleggers.
