noemt men kleine lichtende wolkjes aan den hemel, die hetzij uit sterrenhoopen bestaan (de z.g. oplosbare, d. i. voor den kijker zich in afzonderlijke sterren ontbindende N.), of kosmische massa’s van gloeiende gassen zijn, die zich nog niet om een punt van aantrekking tot een eigenlijk hemellichaam hebben verdicht (z.g. onoplosbare N.). De meeste N. zijn alleen met een kijker waar te nemen; slechts enkelen zijn voor het bloote oog zichtbaar, b.v. een in Orion en een in Andromeda.
Wanneer men de oplosbare N. door een sterk vergrootenden kijker beschouwt, blijkt het, dat zij bestaan uit een groot aantal sterren; terwijl men de N. van de tweede soort niet op die wijze kan ontbinden. Deze onderscheiding verliest echter haar beteekenis, wanneer men in aanmerking neemt, dat reeds door den reuzentelescoop van lord Rosse N. ontbonden zijn, die vroeger voor onoplosbaar golden. De N. hebben verschillende gedaanten; sommigen zijn bijna bolvormig, zooals de nevelvlek in de Lier; anderen daarentegen zijn zeer onregelmatig, zooals die in Orion. Bij velen is het licht éénparig; anderen hebben een afwisseling van lichte en donkere plekken; sommigen vertoonen zulk een sterke opeenhooping van licht in het midden, dat de nevelvlek het voorkomen heeft van een ster door een nevel omringd; allen komen hierin overeen, dat het licht aan de randen niet scherp begrensd is. De oudere Herschel bepaalde de plaats van 200 oplosbare N. en van ongeveer 2300 onoplosbare en beeldde de voornaamsten af. Tegenwoordig kent men 8000 N.
De N. zijn allen zeer ver van de aarde verwijderd. Simon Marius nam in 1612 de eerste nevelvlek waar. Het was die in Andromeda, die door Bond in 1848 in meer dan 1500 sterren is opgelost. De oudere Herschel verdeelde de N. in 8 klassen; men heeft zijn onderscheiding later moeten verwerpen. De volgende verdeeling is van Kaiser: 1. zeer uitgebreide N., die zich als uiterst flauwe wolkjes aan den hemel vertoonen; 2. gewone N. van allerlei vorm en helderheid; 3. planeetvormige N.; 4. ringvormige N., uiterst zeldzaam; 5. stervormige N., bij deze neemt het licht van de randen naar het middelpunt gelijkmatig in sterkte toe; zij hebben het voorkomen van een groote ster, die naar alle kanten licht uitzendt; 6. nevelsterren, zijnde N. met sterren verbonden; 7. dubbele of veelvoudige N. Opheldering aangaande den waren aard van een nevelvlek kan slechts de speetroscoop geven. Nieuwe, onverwachte bijdragen tot de kennis der N. heeft de photographie geleverd.
