James cook

betekenis & definitie

Engelsch zeevaarder, geb. 27 Oct. 1728 te Marton, graafschap York Zijn vader, een landman, zond hem als matroos op een steenkolenschip. Hier ontwikkelde hij zijn aanleg voor de wis- en zeevaartkunde. N a eenige reizen in ondergeschikte betrekking onderscheidde hij zich in den oorlog tegen Frankrijk, en ondernam daarop op last van koning George III een reis naar Newfoundland (1764 tot 1767), om de kusten van dat eiland te meten en af te teekenen. Na dit werk volbracht te hebben, werd hij op aanbeveling van lord Hawke luitenant ter zee en bevelhebber over het schip „Endeavour”, dat tot ’t doen van sterrenkundige waarnemingen en aardrijkskundige ontdekkingen naar de Zuidzee gezonden werd. Op dezen tocht, die van 1768 tot 1772 duurde en waarop hij door Solander en Banks vergezeld werd, deed C. vele ontdekkingen, inzonderheid op Otaheite, NieuwHolland en Nieuw-Zeeland, en zeilde hij door de gevaarlijke zeeëngte tusschen de beide deelen van Nieuw-Zeeland, sedert Cookstraat geheeten. De koning droeg hem nu een reis op naar den Zuidpoolstreken, ten einde te onderzoeken, of daar vast land bestond. Cook ondernam die reis in 1772 en werd vergezeld door Forster, hoogleeraar te Halle, en Furneaux; de expeditie drong zoo ver door naar ’t zuiden (67°-15'), als ’t poolijs toeliet, maar ontdekte nergens land. In den Grooten oceaan vond Cook verschillende eilanden van weinig belang; hij zeilde andermaal zuidwaarts, zonder land te vinden en werd na zijn terugkomst tot kapitein bevorderd. In de geschiedenis der zeevaart was deze tocht toen zonder weerga. C. kreeg nu te onderzoeken, of er een noordelijke doorvaart uit den Atlantischen naar den Grooten oceaan bestond, waartoe in 1776 twee schepen onder bevel van Cook en Clarke werden uitgerust. Op deze reis ontdekte Cook onder meer de Sandwich-eilanden. Vervolgens voer hij door de Behringstraat, die Azië en Amerika van elkander scheidt, en stevende daarna langs de noordkust van Siberië; doch hij kon wegens 't ijs noch doorvaart noch land vinden. Op den terugtocht vond hij in den Grooten oceaan verschillende eilanden, maar hij geraakte op een der Sandwich-eilanden, Owaihi genoemd, in twist met de bewoners, die hem verschillende dingen en zelfs een boot ontvreemden. Cook schoot toen op een van hen en er ontstond een gevecht, waarin hij door een pijl doodelijk werd getroffen (14 Jan. 1779). C. heeft de eerste zekere berichten omtrent de Zuidzee en de wateren bij de Zuidpool verschaft. De beschrijving zijner reizen is herhaaldelijk uitgegeven. (Nederlandsch: Reizen naar den Stillen Oceaan en rondom de wereld, vertaald door J. D. Pasteur, 1806, 14 dln.; Reize naar de Zuidpool 1791 en Reize naar de Zuidpool en rondom de wereld, 1793, 3 dln.).