Ital. vorstenfamilie, wier oorsprong tot in de 13lll: eeuw teruggaat, omstreeks welken tijd zij bij Orvieto een burcht bezat, Farneto geheeten; na in den wedstrijd om den voorrang met de Este’s de zege te hebben behaald, en na het uitsterven van de familie der Rovere, namen de Farnese’s de eerste plaats in onder de leenmannen der kerk: de familie stierf in 1731 in de mannelijke linie uit. De bekendste leden zijn: '
Giulia F., de schoone vrouw van Giulio of Francesco Orsini, verkreeg door hare betrekking tot paus Alexander VI voor haar broeder, Alessandro F. (later paus Paulus III) opname onder de kardinalen, wat den grond legde voor het aanzien en de macht van het huis Farnese. Alessandro's natuurlijke zoon, Fier Luigi F, geb. 19 Nov. 15<>3 te Rome, i kreeg van zijn vader de heerlijkheden Castro, Ronciglione en Nepi. werd tot hertog verheven, en in 1545 tot heer van Novara en hertog van Panna (hetwelk Julius II voor de kerk veroverd had) en van Piaeenza benoemd; als leider der vijanden van Karel V in Italië, ! werd hij na de mislukte samenzwering der Fiesco, die hij begunstigd had, op aandrijven j van Ferrante Gonzaga. keizerlijk stadhouder j in Milaan, 10 Sept. 1547 vermoord, waarop j genoemde Gonzaga Piaeenza bezette. Panna i werd nu met pauselijke goedkeuring door een kleinzoon van Paulus III, Qtturio F., geb 1520, ’ overl. 1586, zoon v/d vorige, aan ('amillo Orsini, pauselijk bevelhebber, die de plaats eigenmachj tig bezet hield, ontrukt, en Karel V zag zich in 1552 ook genoodzaakt Piaeenza terug te geven; in 1538 was hij gehuwd met Margaretha van Panna (zie aid.) natuurlijke dochter ' van Karel V.
Alexander F., zoon en opvolger van Ottavio F., geb. 1547 te Rome, vocht onder zijn oom, don Juan d’Austria, bij Lepanto, volgde later zijn moeder naar de opgestane Nederlanden, waar hij eerstens bij Gemblours een overwinning op de Geuzen behaalde, en voorts bij Maastricht(1579), Oudenaarde (1582), Gent, Brugge, Yperen, Brussel, Antwerpen (1585). Grave, Venlo, Sluis (1587) blijk gaf van ongewone veldheersbekwaamheden; na den ondergang der Armada, wier tocht hij medemaakte, kreeg hij het opperbevel over een hulpleger voor de fransche katholieken, waarmee hij in 1590 Hendrik IV noodzaakte het beleg van Parijs op te breken; hij kon echter door onvoldoende versterking niet alle voordeel van deze overwinning trekken. Hij overl. j 3 Dec. 1592 bij Arras, aan een voor Rouaan opgedane wonde. Door behendig gebruik te maken van de religieuse geschillen tussclien de noordelijke en de znidelhke Nederlanden, wist hij laatstgenoemde voor Spanje te redden. Hij werd in zijn ital. bezittingen opgevolgd door zijn oudsten zoon, liannccio I, geb. 1569. overl. 1622, een somber en hebzuchtig vorst, die van een vermeende samenzwering van den adel gebruik maakte om velen daarvan ter dood te doen brengen en zich met hunne goederen te verrijken; zijn zoon en opvolger, Oilnnrdü F., geb. 28 April 1569, overl. l2 Sept. 1646, geraakte met de Barberini in oorlog over de heerlijkheid Castro, die daardoor voor het huis Farnese verloren ging. Van zijn opvolgers: Iianuceio II, Francesco F. (overl. 20 Jan. 1731) en Antonio F. (overl. 20 Jan. 1731), geraakte de laatste met de kurie in geschil wegens belastingen, door de geestelijkheid in zijn gebied geheven, en wegens allerlei pogingen om zich onafhankelijk te maken van de pauselijke leenheerschappij, waarin hij werd gesteund door Eugenius van Savoie en door Joseph I van Oostenrijk. Daar hij kinderloos stierf kwamen Parma en Piacenza aan den infant Carlos III van Spanje, zoon van Philips V en Elizabeth Farnese.
