Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

op zijn ponteneur staan

betekenis & definitie

Al te zeer op zijn ponteneur te staan wordt iemand verweten die snel geprikkeld raakt als hij meent in zijn waardigheid te kort te worden gedaan. Het woord ponteneur is een verbastering van het Franse point d’honneur, letterlijk punt van eer.

In de Franse taal is deze term al sinds de zestiende eeuw in zwang. In het Nederlands vinden we de term bijvoorbeeld in een aardige context in het spreekwoordenboek van Arend Fokke Simonsz., waarin een ‘verzameling van eenige, hier te lande gebruikelijke, spreekwoorden op eene vrolijke, onderhoudende en gemeenzame wijze (zijn) verklaard en opgehelderd.’ In zijn uitleg over de zegswijze geen geld, geen Zwitsers! spreekt Fokke Simonsz. (1755-1812) uitvoerig over het omgaan met geld; in onderstaand citaat komt de term point d’honneur voor:‘Als wij de maatschappij der menschen in drie klassen verdeelen, en dat kunnen wij doen, wijl er geen natuurlijke, noch zedelijke, noch staatkundige wet is die zulks verbiedt, dan vinden wij dat zij bestaat uit eene klasse van Geleerden, eene van Kooplieden en eene van Kunstenaars . . . In eerstheid . . . zouden de Kooplieden eerst gelezen dienen te worden, dat is beslist; maar dan is het nog al moeijelijk om regt te weten wie dan zouden moeten volgen, de Geleerden of de Kunstenaars? want beide die rangen staan vreeslijk op hun point d’honneur . . .’ (Spreekwoorden, Amsterdam 1810, 5, blz. 13, 14).