Het gevleugeld woord geen geld, geen Zwitsers betekent niet meer dan: zonder geld is niets te koop. Het figuurlijk gebruik van het woord Zwitsers in deze context wettigt m.i. opname in deze verzameling zegswijzen.
Een omstandige verklaring treffen we aan in de Spreekwoorden van Fokke Simonsz. (1755-1812), een vaardig schrijver uit de Franse tijd die om den brode in tal van verhalen en essays veel wetenswaardigs heeft gepopulariseerd. Hier volgt het desbetreffende citaat:‘. . . Zwitsers, zijn hier in den eigentlijken zin menschen, die in het oude Helvetia . . . van ouds gewoond hebben: . . . Doch in den oneigenlijken zin zijn hier Zwitsers alle behoeften des menschelijken levens, die wij niet zonder geld daarvoor uittegeven kunnen verkrijgen; dus in dezen figuurlijken zin, al wat men nodig heeft, uitgezonderd licht en lucht, dat is, des-noods, nog zonder geld te bekoomen, mids men het op de Mooker- of eenige andere Hei geniete, anders wordt het overal, en althans hier in Amsterdam, ook al rijkelijk betaald, en behoort al mede onder de Zwitsers.’ (Spreekwoorden, Amsterdam 1810, 5, blz. 12, 13)
Het overdrachtelijk gebruik van het woord Zwitsers stamt om wat kortere bewoordingen te gebruiken dan Fokke Simonsz. heeft gedaan uit de tijd dat aan vele hoven in Europa de garde uit Zwitsers bestond en Zwitsers (ze werden als zeer bedreven boogschutters beschouwd) in alle legers van Europa als huursoldaten te vinden waren. Deze Zwitsers stonden op strikte betaling van hun soldij, en zo lieten zij in 1521 François I van Frankrijk, die tegen Karel V om het bezit van het hertogdom Milaan streed, prompt in de steek toen de soldij niet op tijd was aangekomen. Op de mededeling dat de krijgskas niet kon uitbetalen, antwoordde de bevelhebber van de Zwitserse huursoldaten: ‘Point d’argent, point de suisse!’.
