Met een heet hangijzer duiden we een kwestieuze zaak aan die veel vragen oproept. Onder een hangijzer verstaat men in huiselijke zin het ijzer, waaraan een pot of ketel boven het vuur hangt, een ijzer dus dat beter niet met de handen aangevat kan worden.
Waarschijnlijk is echter dat met het ‘hangijzer’ waarvan in deze uitdrukking sprake is het ijzer werd aangeduid dat als instrument diende bij de middeleeuwse vuurproef, waarbij door goddelijke tussenkomst iemand schuld of onschuld kenbaar heette te worden gemaakt. In zijn werk De Nederduitsche Spreekwoorden (Middelburg 1726, deel 1. blz. 41) schrijft de Middelburgse predikant Carolus Tuinman (1659-1728) over dit middeleeuwse rechtsgebruik en het ‘hete hangijzer’ het volgende:‘t Is een heet yzer om aan te tasten. Men gebruikt dat van een zwaare en moeyelyke zaak. Ik gis, dat het spreekwoord spruit uit de oude en godsverzoekende onschuldsproef, die genoemt wierd het Ordel. Ymand die dat onderging, moest na eenige bezweeringen, en andere plegtelykheden, een gloeyend yzer in de hand nemen, en dat eenige schreden verre dragen. Brandde hy zich, dan hield men hem voor schuldig. By de Heidenen is iets diergelyks in gebruik geweest.
Anders, alle heet yzer is onhandelbaar. Men zegt daarom ook: ’t Is een heet hangyzer, hoedanige boven ’t vuur warm worden. En daarom, Heet yzer en meulensteenen moet men laten liggen.’.
