Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

een fiasco lijden

betekenis & definitie

Een fiasco lijden wil zeggen: geen succes hebben, een onderneming zien mislukken. Het is moeilijk de juiste oorsprong na te gaan van deze zegswijze, waarin het Italiaanse fiasco (dat zowel fles als mislukking betekent) het kernwoord vormt.

Wel kan aan de hand van deze zegswijze worden aangetoond hoezeer de meningen van degenen die zegswijzen trachten te verklaren uiteen kunnen lopen. Het Nederlands wil dat ‘de oorsprong dezer uitdrukking moet worden gezocht in de middeleeuwsche straf van twistzieke vrouwen een steen in de vorm van een flesch om te hangen, die zij eenige uren moesten dragen. (Spreekwoorden, Zutphen 1953, nr. 564). De Duitse verklaring luidt dat Fiasko machen of Fiasko erleiden in eerste instantie werd gezegd van mislukte toneeluitvoeringen, en daarna ook op andere situaties werd toegepast; de uitdrukking zou zijn ontstaan uit ‘far fiasco’, een Italiaanse vertaling van de Franse zegswijze faire une bouteille, een vergissing begaan. Een Frans handboek geeft slechts dat de uitdrukking Italiaans van oorsprong en uit het theater afkomstig is. De Engelse verklaring ten slotte luidt: in Italië wordt een niet-populaire zanger soms begroet met de kreet: Ola, ola, fiasco! het woord fiasco werd door de glasblazers van Venetië gebruikt om ontoereikend vakmanschap aan te duiden en mag als zodanig misschien beschouwd worden als een toespeling op het barsten van een fles.