Utilisme of utilitarisme is een ethische stroming die de morele juistheid van menselijke handelingen bepaalt op basis van de bijdrage ervan aan het algemeen nut. Onder algemeen nut wordt doorgaans het geluk en welzijn van alle mensen verstaan. Geluk is de som van plezier min pijn.
Het utilisme als ethisch-filosofische stroming is ontstaan in de 18e eeuw met het werk van David Hume, wat later in de 19e eeuw uitgebreid werd uitgewerkt door Jeremy Bentham en John Stuart Mill. Het utilisme heeft tot de tweede helft van de 20e eeuw grote invloed gehad op het denken van diverse filosofen en politieke denkers.
In navolging van het utilisme moet men er voor zorgen dat het grootste mogelijke geluk voor het grootst aantal mensen wordt bereikt. Bentham stelde dat het geluk van een groep mensen simpelweg kan worden vastgesteld door een som te maken van plezier minus pijn. Voor deze berekening keek Bentham onder andere naar de duur en intensiteit van het geluk of van de pijn. Mill stelde hier tegenover dat men in het utilisme niet naar geluksmaximalisatie moet streven, maar naar vrijheidsmaximalisatie. In andere woorden, men dient geen regels of normen op te leggen zodat mensen handelen naar het grootste geluk voor iedereen, maar men dient zoveel mogelijk vrijheid te hebben. Vrijheid is volgens Mill een voorwaarde om gelukkig te zijn. Volgens Mill moeten mensen geheel vrij zijn in hun handelingen, zolang deze geen schade toebrengen aan anderen.
Zowel Bentham en Mill baseren de morele juistheid van handelingen op de uitkomsten van deze handelingen. Het utilisme zoals groot geworden door deze schrijvers wordt daarom gezien als een eerste stap naar een breder concept van consequentialisme, een overkoepelende naam voor ethische stromingen die naar uitkomsten van handelingen kijken om de morele juistheid te bepalen.
