Gepubliceerd op 29-12-2016

validation therapie

betekenis & definitie

Validation therapie combineert een theorie over het verschijnsel dementie met praktische aanwijzingen voor de omgang met de mensen. Validation is daarmee een praktijktheorie, die verder gaat dan het beschrijven van voorbeelden. Validation is niet nieuw in de zin van een totale omwenteling in de omgang met dementerende ouderen. Integendeel. Iedereen die serieus met dementerende ouderen omgaat ontdekt op een gegeven moment dat die oudere in zijn eigen werkelijkheid leeft en dat het geen zin heeft om hem of haar op onze werkelijkheid te oriënteren. Validation gaat er vanuit dat dementerende mensen niet perse meer teruggehaald moeten worden naar onze werkelijkheid.

Dementie, een proces van geestelijke achteruitgang, is een ingrijpende verlieservaring, zowel voor de oudere persoon in kwestie als voor diens omgeving. Bij dit proces staan inprentingsstoornissen voorop die een gedesoriënteerdheid tot gevolg kan hebben. Er ontstaan geheugenproblemen. De beleving van de eigen persoonlijkheid, zijnde een mens met een verleden, heden en toekomst, raakt verstoord. Door de gestoorde inprenting "maakt" de dementerende oudere geen nieuw hier-en-nu terwijl er ook problemen gaan ontstaan met de organisatie en constructie van herinneringen (het verleden). Daarnaast valt, in het geval van een dementie-syndroom, een achteruitgang van de kwaliteit van het vermogen tot denken en oordelen waar te nemen. Het bewustzijn is echter intact. Een en ander leidt ertoe dat "tijd" steeds minder een structurerende rol kent en dat herinneringen uit de verschillende levensfasen door elkaar heen naar boven komen en op een voor de zorgverleners niet logische manier in een nieuw verband worden geplaatst.
De Validation Therapy onderscheidt binnen het proces van dementering een viertal stadia:
- Het eerste stadium is het stadium van "Lichte verwardheid" (Disorientation).
Hiermee wordt niet bedoeld de desoriëntatie in tijd, plaats én persoon. Het proces van dementeren begint met gaten in het heden en verleden (inprentings- en geheugenstoornissen) waarbij tijd nog zijn structurerend karakter bezit. Ook zijn er problemen met het ordenen van de waarnemingen en met het vermogen tot oordelen. Voor de mensen die in dit eerste stadium van geestelijke achteruitgang zitten, heeft oriënteren op de werkelijkheid wel degelijk zin.
- Pas in een latere fase, het tweede stadium "Verwardheid in tijd" (Time Confusion), verliest de tijd zijn structurerende functie en komt de oudere in een tijdloze algemeenheid terecht. Verleden en heden lopen door elkaar. De oudere praat meer over zijn herinneringen en leeft meer in een eigen werkelijkheid.
- Als de dementerende in het derde stadium van "Voortdurende beweging" komt, zijn de verbale vermogens langzaam aan het verdwijnen. De persoon is steeds minder ontvankelijk voor prikkels uit de omgeving. Deze mensen houden van bewegingen en ritmische herhalingen.
- In het vierde stadium van "Vegeteren", dringt de omgeving nauwelijks meer door. De ogen zijn gesloten. Er is wel een reactie op aanraking en deze ouderen zijn zeer gevoelig voor warmte en koestering.
Het is belangrijk uit te gaan van de belevingswereld van dementerende mensen met als doel hen te helpen gelukkig te zijn met het leven dat zij leiden. Herinneringen en fantasieën worden geaccepteerd. Deze zijn ook van essentieel belang omdat zij behoren tot iemands leven en van invloed zijn op iemands huidige gedrag en motivatie. Inzicht in de levensgeschiedenis van een oudere is bij Validation erg belangrijk. Als gevolg van dementie kunnen ook tal van onverwerkte emoties van vroeger alsnog naar boven komen. Validation kan helpen deze dan te verwerken. Waar het om gaat bij deze validerende benadering is dat de zorgverlener bevestigend (accepterend) is naar de dementerende bewoner. Dus niet ontkennen of er omheen praten, maar echt luisteren en bevestigen wat de demente oudere aangeeft.
Wat nu vaak gebeurt in de omgang met deze ouderen is, dat veel zorgverleners op hun eigen intuïtie afgaan. Er is geen goede theoretische onderbouwing die datgene wat zij doen rechtvaardigt. Men vraagt zichzelf dan ook af of men het goed doet. Er is behoefte aan handvatten. De Validation-benadering geeft dergelijke handvatten. Deze handvatten kunnen samengevat worden met de trefwoorden "houding" (attitude) en "vaardigheden". Bij de houding moet het gaan om empathie. Hieronder wordt verstaan het zich dusdanig in anderen kunnen verplaatsen dat hun reacties begrepen worden. Het is een houding naar de oudere toe waaruit blijkt dat men zijn of haar gevoelens herkent en bevestigd. Een aantal vaardigheden worden in onderstaand kader kort weergegeven aan de hand van de vier eerder besproken stadia.
"Hier de tabel plaatsen"
Validation is dus meer dan meegaan met de belevingswereld van de dementerende oudere, het is meer dan het bevestigen dat die wereld wel degelijk een realiteit is. Validation wil ook zeggen dat de zorgverlener op zoek is naar de redenen waarom iemand zich zo gedraagt of uit. Dit geschiedt door te observeren, te luisteren, waar te nemen en vragen te stellen.
Het hanteren van Validation is niet uitsluitend voorbehouden aan therapeutisch geschoolde deskundigen, maar ook uitstekend toepasbaar door de directe zorgverlener van de dementerende oudere: de ziekenverzorgster, de bejaardenverzorgster en familieleden (P.L.W. van Schijndel, 1989).