Licht dat op het oog valt, passeert het hoornvlies en de lens, en wordt gecentreerd op het netvlies. Het aldus gevormde beeld wordt via de oogzenuw doorgegeven aan de hersenen. Als er ergens in het traject een beschadiging optreedt of sprake is van een afwijking, kan dat blindheid tot gevolg hebben. Blindheid kan één of beide ogen betreffen en kan tijdelijk of blijvend zijn. Men spreekt van maatschappelijke blindheid als de gezichtsscherpte 1/30 van normaal is of het gezichtsveld minder dan 10% is. Het eerste is bijvoorbeeld al het geval als de gele vlek, het gedeelte van het netvlies waarmee we het scherpst kunnen zien, uitvalt. Maatschappelijke blindheid houdt in dat je de normale werkzaamheden niet meer kunt uitvoeren. In minder ernstige gevallen spreekt men van slechtziendheid en is met aanpassingen nog wel redelijk normaal maatschappelijk leven mogelijk.
Bij jonge mensen wordt blindheid meestal veroorzaakt door erfelijke afwijkingen of door letsel. Bij ouderen is blindheid vaak het gevolg van een degeneratieve ziekte, dit wil zeggen dat de normale functie van het oog langzaam achteruit gaat. Wereldwijd is de meest voorkomende oorzaak van blindheid cataract (lensvertroebeling). Andere oorzaken zijn onder meer glaucoom (een stijging van de druk binnen het oog), degeneratie van het netvlies en een tekort aan vitamine A. De ogen kunnen ook worden aangetast door aandoeningen als een hoge bloeddruk en diabetes. Een snijwond, brandwond, vreemde voorwerpen en infecties kunnen eveneens blindheid veroorzaken, net als overmatig alcoholgebruik en een overdosis cocaïne. In de tropen komt rivierblindheid voor, deze wordt veroorzaakt door een infectie met een draadworm (onchocerca volvulus). Deze ziekteverwekker wordt door een vliegje overgebracht.
Blindheid kan ook tijdelijk optreden. Sneeuwblindheid bijvoorbeeld ontstaat wanneer de ogen zijn blootgesteld aan extreem fel licht en ultraviolette zonnestralen die door de sneeuw weerkaatst worden. Deze vorm van blindheid verdwijnt meestal weer snel. Andere oorzaken zijn onder meer amaurosis fugax (door vaatkramp of een bloedprop wordt de bloedtoevoer naar het oog aangetast) en glasvochtbloeding (bloeding in het oog). Bij conversieneurose (een psychische aandoening) is iemand blind omdat hij onbewust niet wil zien. Het gezichtsvermogen keert terug wanneer de neurose verdwijnt.
Blind worden grijpt diep in het (dagelijks) leven in. Er zijn veel instellingen en bureaus die speciale diensten en opleidingen voor blinden en slechtzienden aanbieden om hen in staat te stellen een zo zelfstandig mogelijk leven te leiden. Denk bijvoorbeeld aan revalidatie van mensen die recent blind zijn geworden, speciale hulpmiddelen, onderricht in braille, blindenbibliotheken met op band ingesproken boeken en training van geleidehonden. Nieuwe technieken voor alternatieve manieren van zien zijn in ontwikkeling. Denk bijvoorbeeld aan elektronische wandelstokken die piepen en beeldvorming door elektrische stimulatie van de gezichtscentra in de hersenen.
