Talmoed - Hebr. onderwijs, is de naam van het heilige boek der Joden. De T. bestaat uit twee deelen, de Hebreeuwsche grondtekst Misjna en de zich daaraan vastknoopende commentaren der latere Rabbis, Gemara genoemd. Er zijn echter twee Gemaras, één ontstaan in Palestina, afgesloten in de 4de of 5de eeuw v. C., en één in Babylonië, die jonger is (einde 5de eeuw) en naarmate de Misjna met een dezer beide Gemaras verbonden is, spreekt men van den Palestijnschen of van den Babylonischen Talmoed. De laatste alleen heeft bij de Joden gezag en wordt in den regel bedoeld als men van T. zonder meer spreekt.
Deinhoud van de Misjna, die in 6 boeken (seders) en 63 tractaten verdeeld is, is grootendeels van ritueelen en juridischen aard ; voor een kleiner deel bevat zij historische overleveringen, vermaningen, enz. Hetzelfde geldt natuurlijk ook van de Gemara. De daarin gegeven voorschriften worden geacht door Jahwe mondeling aan Mozes te zijn medegedeeld, maar niet evenals die van het O. T. te zijn opgeschreven. Door overlevering zijn zij echter bewaard gebleven en vormen zij de in het N. T. en elders genoemde mondelinge wet, die eerst later is te boek gesteld. Vandaar het hooge gezag van den T. bij de Joden, de vele commentaren door latere Joden daarop geschreven en de pogingen om den inhoud te systematiseeren door Maimonides en anderen, want in den T. staat alles bont dooreen en worden de dikwijls verschillende opvattingen der oudere rabbis naast elkaar besproken. Zoowel de Misjna alleen als de beide T. zijn herhaaldelijk uitgegeven en vertaald. Onder de oudere uitgaven vindt men er in het bijzonder van den Babylonischen T., die door de Christelijke censuur op ergerlijke wijze zijn verminkt, want de vervolgingen der Joden keerden zich vooral in den tijd van Reuchlin ook tegen dit boek. Goede vertalingen van den Palestijnschen T. bezorgde M. Schwab, Le Talmoed de Jérusalem traduit pour la première fois Paris, 1878—89; van den Babylonischen T., L. Goldschmidt (Duitsch). — Litt.: Strack, Einleitung in den Talmud (3e dr., 1921), Hamburger, Realencyclopädie des Talmud (1883), Jewish Encyclopaedia.
